Ochtendmisselijkheid: wie krijgt het, wat veroorzaakt het en hoe is het te verhelpen?

23/04/2021

Door Expert Prof. dr. Bernard Spitz

Zeker 50 tot 90 procent van de zwangere vrouwen, dus veel, hebben er in zekere mate last van. De symptomen starten meestal vanaf week 5 of 6, om vanaf week 16 weer te verbeteren. Toch heeft één vrouw op zeven er heel de zwangerschap mee te kampen.

Wat is de oorzaak van ochtendmisselijkheid?

Eigenlijk is de oorzaak niet zo goed bekend. Vaak wordt het verband gelegd met de hogere dosis aan hormonen, en dan voornamelijk het zwangerschapshormoon hCG, waarop de zwangerschapstest berust, en de oestrogenen. Maar dat verklaart het nog niet volledig.

Er bestaan natuurlijk veel gradaties van zwangerschapsmisselijkheid en -braken. Het kan ook zwaar op je wegen, zeker als je heel vaak moet braken of de hele dag door misselijk en vaak ook erg vermoeid bent.

Wanneer loop je meer risico op ochtendmisselijkheid?

Ochtendmisselijkheid en braken komen vaker voor bij grotere placenta’s zoals in een tweelingzwangerschap. In sommige gevallen kan een maagontsteking de oorzaak zijn.
Ook psychische factoren zoals stress en een misschien onbewust tegenstrijdige houding tegenover zwangerschap en moederschap kunnen bij sommigen een rol spelen.
Was je voor de zwangerschap misselijk bij het nemen van de pil, ben je gemakkelijk wagenziek of heb je regelmatig migraine, dan loop je ook een hoger risico op ochtendmisselijkheid. Daarnaast speelt een zekere familiale factor mede een rol.
Het komt vaker voor (x 1,3!) als je een meisje draagt. En lekkerbekken zien ook frequenter af...
Er wordt vaak gezegd dat ochtendmisselijkheid bij een tweede of een derde kind erger is en langer duurt dan bij een eerste zwangerschap. Studies daarover bevestigen dat. Van de 50.000 onderzochte vrouwen gaf een kwart aan dat de misselijkheid en het braken milder was, een kwart dat het vergelijkbaar was en de overblijvende helft dat de ochtendmisselijkheid sterker was. Een mogelijke uitleg kan zijn dat een tweede kind gemiddeld zwaarder is, en dus ook een grotere en beter functionerende moederkoek of placenta heeft. En hoe beter de placenta, hoe meer hormonen er in het begin vrijkomen...

Wat kun je doen als je last hebt van ochtendmisselijkheid?

Voeding

Eet rustig, neem je tijd, en eet liever veel kleine maaltijden zodat je maag nooit heel leeg of te vol is. Eet iets in bed voordat je opstaat (lief kijken naar je partner om je iets te brengen kan helpen).
Kies voor (koude) proteïnerijke (eiwitrijke) snacks in plaats van te veel koolhydraten (suikers, zetmeel). Voorbeelden: noten en zaden (vooral in amandelen zitten veel eiwitten), yoghurt of kwark, quinoa met appel (en een vleugje kaneel voor extra smaak, als je dat kunt verdragen), Brinta of havermoutpap, sojamelk, karnemelk en magere melk, kaas. Wie avontuurlijker is, kan een toast met avocado en hummus proberen...
Koude en bruisende dranken worden meestal beter verdragen.
Vind zelf uit wat je het best verdraagt: koffie of al te pikant, geurig, vettig, zuur en heel zoet voedsel worden vaak moeilijker verdragen. Zuig regelmatig op een pepermuntje of een gembersnoepje.

Vermijd prikkels

Bruuske bewegingen, maar ook muffe kamers, voedselgeuren of parfums kunnen de symptomen uitlokken. Poets regelmatig je tanden en spoel je mond. (Maar het kan goed zijn dat je juist door je tanden te poetsen sneller misselijk wordt, aangezien je speeksel- klieren dan actiever worden. Dat is iets wat je zelf moet ondervinden. Je poetst dan het best niet op een nuchtere maag je tanden.)
Stop eventueel even met het innemen van je ijzersupplementen en neem je zwangerschapsvitamines (foliumzuur) ’s avonds in.

Neem eventueel medicatie

Veel behandelingsmethoden helpen, omdat het placebo-effect bij ochtendmisselijkheid erg groot is. Als je geholpen bent met het dragen van een polsbandje: perfect.
Je arts kan je ook veilig en met enig succes vitamine B6, al dan niet in combinatie met een antihistaminicum of andere modernere antibraakmedicatie, voorschrijven. Dat laat meestal toch toe je normale leven te hernemen.

Rust
Neem af en toe rust en doe indien mogelijk een middagdutje als je voelt dat je daar behoefte aan hebt. Hoe meer uitgerust, hoe minder last je zult hebben van de misselijkheid.

ochtendmisselijkheid getuigenissen zelf meegemaakt

Mama getuigt: ochtendmisselijkheid

Tegen de misselijkheid helpt voor mij alleen mango. Pillen helpen niet. Primpéran heeft de dokter me voorgeschreven. Maar dat doet het dus niet. Ik moet ook echt zuur eten vermijden, zoals tomaten. Ik ben wel echt heel erg misselijk. Bij mij is het geen ochtendmisselijkheid maar gewoon ‘misselijkheid’. Eén ding is er goed aan mijn misselijkheid: zo weet ik zeker dat het leven in mijn buik er nog steeds is. Zo kan ik mijn kwaaltjes goed relativeren. Dat blijf ik herhalen tegen mezelf als een mantra, wanneer ik voor de honderdduizendste keer boven het toilet hang. ‘Mama ziek’ zijn de meest voorkomende woorden in mijn zoontje zijn woordenschat. — Kaat
Het hoort erbij, dat lees ik overal, maar dat maakt het er niet leuker op. Ik heb namelijk sinds kort dagelijks een afspraak met de badkamervloer. Ik zit er uit pure noodzaak omdat staand overgeven bijzonder veel richtingsgevoel vraagt. En aangezien ik dat niet heb, heb ik er mij bij neergezet (en -gelegd ook). Ik ben namelijk een van de zovele vrouwen die tijdens hun zwangerschap geteisterd wordt door misselijkheid. Nu, bij the lucky ones onder de zwangere vrouwen heet het kwaaltje der kwalen ochtendmisselijkheid. Maar er schijnt iets mis te zijn met mijn bioritme, want ik heb er de hele dag door last van. En ook overal... Op het werk, thuis, bij mensen op bezoek, uit eten, op feestjes... name it. En geloof me vrij, het went niet. Gelukkig zijn mijn collega’s tegenwoordig ook zo lief al een glaasje water klaar te zetten als ze mij richting sanitair zien spurten. — Hanne
Bij mijn eerste zwangerschap heb ik de eerste drie maanden last gehad van misselijkheid en appelflauwtes. Ik had droge beschuitjes op mijn nachtkastje staan die ik voor ik opstond opat. Voor de appelflauwtes had ik altijd een potje druiven mee. — Vero
Rust, rust en rust. Op het moment zelf kon ik dat ook niet aanhoren, maar ik had het beter wel gedaan. Er is niets mis met een hele dag voor de televisie hangen en Netflix kijken. Zorg er gewoon voor dat de televisie niet te ver van het toilet staat. — Leen
Bij mij hielp gember. Ik heb heel veel Canada Dry gedronken, daar zit ook gember in. — Wenke

SOS-moment: wat zijn de signalen van extreme ochtendmisselijkheid en wat kun je doen in dat geval?

In eerder uitzonderlijke gevallen, bij 0,5 tot 2 procent van de zwangere vrouwen, neemt het zwangerschapsbraken uitzonderlijke proporties aan: ze kunnen niets meer binnenhouden en braken gewoon alles weer uit. Dit fenomeen wordt in vaktermen hyperemesis gravidarum genoemd. Symptomen zijn uitdroging en gewichtsverlies, weinig plassen en een fruitig ruikende adem. Laat het zeker niet zo ver komen en ga op tijd naar een arts.

Checklist: wanneer moet je zeker naar je arts gaan?

Je hebt al 24 uur of meer bijna niets gegeten of gedronken, en wat je eet of drinkt komt er weer uit.
Je urineproductie is sterk verminderd en je urine is veel donkerder dan normaal.
Je valt af in plaats van dat je aankomt.
De elasticiteit van je huid is afgenomen. Als je met je duim en wijsvinger de huid op de rug van je hand pakt, veert die langzamer terug dan normaal.
Je geeft heel vaak over (meer dan drie keer per dag bijvoorbeeld). Bij extreme ochtendmisselijkheid kunnen vrouwen wel tien tot dertig keer op een dag overgeven.
Je bent duizelig of valt zelfs flauw.
Je bent verward. Verwardheid kan een symptoom zijn van uitdroging. Daarom is het belangrijk dat ook je partner goed oplet, en contact opneemt met je huisarts of verloskundige als hij denkt dat de misselijkheid en het overgeven uit de hand lopen.
Je bent niet meer in staat om goed te functioneren. Je bent te slap geworden om staande te douchen, de trap op en af te lopen, of zelfs maar uit bed te komen.