De adolescentie, de tienerjaren, de puberteit. Allemaal benamingen voor een woelige periode, vol veranderingen, waarin tieners moeten zichzelf opnieuw leren ontdekken en beter leren kennen.
Los van de mentale uitdagingen moeten ze wennen aan een snel evoluerend lichaam. De hormonen gieren door hun lijf, jongens krijgen de baard in de keel, meisjes menstrueren voor het eerst, armen en benen kunnen de groeispurten niet bijhouden …
Geen wonder dat tieners met zichzelf soms geen raad weten. Dat was vroeger zo, dat is vandaag nog zo. De vraag is: is het vandaag mentaal erger? Lastiger? Uitdagender? Angstaanjagender?
Ja, toch wel, zo blijkt. Niet alleen uit wat we horen en zien bij tieners, maar ook uit het onderzoek Youth in Transition: EMPOWER van KU Leuven eind 2023.
Het goede nieuws uit de studie? Er is meer aandacht gekomen voor mentaal welzijn. Het slechte nieuws? 70 procent van de jongeren zoekt geen hulp bij psychische klachten. En ze hebben moeite om toegang te krijgen tot de juiste mentale zorg.
Mentale zorg, met de M van megabelangrijk. Worstelt je kind met emotionele of sociale problemen, zijn er gedragsproblemen, heeft het moeite met slapen … Een psycholoog kan voor de nodige extra ondersteuning zorgen.
En vooral: als je geen gebruik kan maken van de wettelijke terugbetaling, kan je wél via het ledenvoordeel voor psychotherapie van ziekenfonds Solidaris tot 50 % van de kosten terugbetaald krijgen, tot 20 euro per consultatie en tot 12 consultaties per jaar.
Iedereen kijkt naar mij!
Tieners vinden het al heel moeilijk om zichzelf te waarderen, maar daarbij komt dan nog eens de mening van de buitenwereld. Ze vinden het enorm belangrijk wat hun leeftijdsgenoten van hen denken en vergelijken zich ook automatisch met hen (of hun ‘ideale’ bekende idolen).
Tieners hebben het gevoel dat leeftijdsgenoten hen voortdurend in de gaten houden – en geef toe, met die sociale media ís dat eigenlijk ook wel zo! – en een mening over hen hebben, waardoor ze zich onzeker voelen en rondlopen met veel twijfels. Tieners zijn heel erg bezig met zichzelf, maar tegelijkertijd hebben ze het gevoel dat iedereen met hen bezig is.
Geleidelijk aan wil je tiener een unieke persoon zijn binnen de groep. Maar dan moet die al wat steviger in de schoenen staan natuurlijk. Het kan makkelijk duren tot de leeftijd van 14 jaar, voordat je kind echt een eigen identiteit zoekt.
En ook dan blijft het moeilijk. Je tiener heeft op dat moment al een soort beeld van zichzelf gecreëerd. Is hij al jaren bijvoorbeeld ‘die chille gast’, dan zal hij het belangrijk vinden om dat imago hoog te houden, maar toch ook andere aspecten van zichzelf willen laten zien. Dat komt met de nodige twijfels: ‘Gaan ze mij nog wel leuk vinden?’
De ‘pressure’ van sociale media
Alles welbeschouwd is het leven van een tiener niet makkelijk. En om het allemaal nog wat ingewikkelder te maken, zijn er ook nog eens … die verdomde sociale media. De druk daarvan is echt niet te onderschatten. Waar wij ons in ‘onze tijd’ enkel zorgen hoefden te maken over de mening en goedkeuring van de kinderen in onze nabije omgeving, zijn onze tieners speelballen van en op het wereldwijde web.
Haalt mijn post wel voldoende likes of duimpjes?’ ‘Heb ik wel een hoge snapscore?’ ‘Hoe zit het met mijn snapstreaks?’ Voor jongeren lijkt de goedkeuring van de groep recht evenredig met hun online populariteit.
En tieners kunnen hard zijn voor elkaar, zeker online. De drempel om iemand te kwetsen valt sneller weg als er geen face-to-face contact is. Terwijl uit onderzoek blijkt dat online uitsluiten hetzelfde effect heeft op de hersenen van jongeren als wanneer ze fysieke pijn ervaren.
Dus komt je tiener straks vertellen dat hij bij een online game is uitgesloten, lach dat dan niet weg en besef dat het voor hem echt erg is.
Waak over het scherm
Het wordt problematisch als tieners écht verslaafd worden aan een scherm. Je moet niet in een kramp schieten als je kind eens een dag wat meer schermtijd had dan anders.
Maar onderschat ook enkele risico’s niet. Sociale media geven niet zelden aanleiding tot een negatief zelfbeeld, een verminderd zelfvertrouwen, angst … De impact van sociale media op het zelfbeeld en de leefwereld van jongeren mag je dan ook niet onderschatten. Praat erover met je tiener!
Hoe kan je je tiener helpen?
Creëer ruimte voor een echt gesprek. Het zelfbeeld van een tiener durft tijdens de puberteit weleens wankelen. Er komt ook zo ongelooflijk veel op hem of haar af.
Stel dat je tiener je echt letterlijk zegt: ‘Ik ben lelijk.’ Je eerste reactie is dan waarschijnlijk: ‘Maar nee, dat is niet waar, jij bent heel mooi!’ Een begrijpelijke reflex, maar eigenlijk ga je zo voorbij aan de beleving van je kind en laat je geen ruimte voor een open gesprek. Want waarschijnlijk zal je tiener meteen reageren: ‘Jij moet dat wel zeggen, jij bent mijn mama!’
Wat kan je beter doen?
- Geef aan dat je het heel jammer vindt: ‘Oh, dat is echt niet fijn voor jou dat je dit gevoel hebt.’ En natuurlijk kun je ook aangeven dat jij dat niet vindt (een compliment geven is nooit fout), maar vraag zeker door naar het ‘waarom’. ‘Waarom denk je dat? Is er iets gebeurd? Vorige week zat je, naar mijn gevoel, nog goed in je vel?’ Je kind geeft jou aan dat het zich onzeker voelt. Misschien voelt je tiener zich niet altijd slecht over zichzelf, maar heeft hij net een post op social media gezien die hem doet twijfelen? Of misschien heeft iemand een opmerking gemaakt die zijn onzekerheid heeft getriggerd?
- Je maakt zo ruimte voor een echt gesprek. Het is ook een mooi aanknopingspunt om door te vragen naar hoe je tiener zich écht voelt, los van zijn uiterlijk. Misschien is hij of zij ook over andere zaken onzeker?
- Het kan trouwens ook een mooi moment zijn om te delen hoe jij je voelde als tiener en waar jij onzeker over was. Iedereen heeft twijfels (gehad), we zitten allemaal in hetzelfde schuitje.
Extra hulp?
Vraagt je tiener heel veel en vaak bevestiging, is hij heel negatief over zichzelf, twijfelt hij en probeert hij zichzelf op allerlei manieren te veranderen (heel veel diëten, sporten …)? Of maak jij je er zorgen over dat de onzekerheid bij je tiener heel diep zit en misschien gevaarlijke, problematische proporties aanneemt?
Aarzel dan niet om professionele hulp in te schakelen!
Extra tip: stimuleer je tiener om met vrienden te praten over hun emoties
Tieners vinden de mening van hun leeftijdsgenoten veel belangrijker dan die van hun ouders. Het heeft vaak een grotere impact als ze van een goede vriend of vriendin horen dat die zich ook niet altijd zo goed in zijn of haar vel voelt.
Misschien denkt jouw zoon of dochter wel dat die andere tiener alles op een rijtje heeft en er superknap uitziet, maar is die ook heel onzeker. En misschien is die zelfverzekerde houding een slim rookgordijn.
Gelukkig zijn er tegenwoordig ook meer influencers die open zijn over de minder rooskleurige aspecten van hun leven en over hun onzekerheden.
