7836fi.jpg

Een positieve kijk op ‘complexe kinderen’

20/12/2021
Mamabaas
Door Mamabaas

Pick your battles. De zin die elke ouder talloze keren hoorde, vaak negeerde en hier en daar soms toch toepaste. Wanneer het strijden zich dagelijks tig keer voordoet, in die mate dat er geen getal voor bestaat, herbekijk je best je plan van aanpak. We gingen op zoek naar een ander modus operandi toen we de bevestiging kregen dat onze zoon anders was. Niet beter of slechter, gewoon anders. Alles leek moeizaam te gaan. Woorden als gemiddeld, doorsnee, gebruikelijk konden we gelijk in de vuilbak kieperen. Ze waren niet van toepassing en zullen dat vermoedelijk nooit zijn. Elke dag voelde een strijd die we in de vergrotende trap leken te verliezen.

Tot we naar onze strategieën gingen kijken. We vergaten in die tussentijdse gevechten simpelweg stil te staan bij wat we leerden en wat we telkens aan kennis wonnen. Er heerst geen constant gevoel van verlies meer, maar zo nu en dan al eens een groei in mogelijkheden en kennis en een weg naar kleine zeges. Die overwinningen zijn niet groots of wereldschokkends. Ze zijn wel uniek en leren ons veel meer dan dat we enkel een stap vooruit horen te gaan. Ze leren ons dat stilstaan of een stap achteruit zetten, soms net voor vooruitgang kan zorgen. En waarom zouden we niet een beweging naar links of rechts mogen maken? Probeer het eens en wie weet verandert de hele situatie wel. Gigantisch zijn die verschillen meestal niet, maar misschien voldoende om verder naar de ontwikkelingsmogelijkheden te zoeken en het vol te houden. 

Wat we aanvankelijk vooral wilden doen, was hem beschermen. Beschermen tegen teleurstellingen, tegen vooroordelen, tegen zowat alle zaken waar iets negatief of iets minder normaal naar wordt gekeken of over wordt gedacht. Ontnamen we zijn eigen leerkansen niet door die dingen hem te ontzeggen? Of wellicht erger: door ze in zijn plaats te doen? En wie willen we daarbij beschermen: alleen hem of ons onbewust ook?

Sociale conventies

Sociale situaties lopen anders dan wij ze voor ogen hadden en nog vaak hebben. In menselijke interacties wordt er zelfs van zeer jonge kinderen bepaalde zaken verwacht: ‘geef eens een kusje’, ‘zeg mooi dada’, ‘ik wil een high five’. Kinderen worden geacht dat te doen en dit zonder verpinken. Ik sta nog steeds – en zal dat altijd blijven doen – achter de ‘elementaire beleefdheidswaarden’. Hallo, dag, sorry, alsjeblieft en dank je zijn begrippen die ik uiterst belangrijk vind en die ik wilde – en nog steeds wil – aanleren aan mijn kinderen. De vorm waarin ze worden geuit, is echter iets wat veranderlijk is en wat ik ook anders ben beginnen zien. Op sommige momenten is afscheid nemen bijvoorbeeld gewoon te moeilijk en is één vluchtige blik werpen zijn manier om dit te doen. Op dat moment is hij niet in staat om een woord over zijn lippen te krijgen; laat staan een fysieke aanraking te verdragen. Die ene blik is op dat moment voor mij voldoende. Mijn kind doet op dat moment wat er in zijn toolbox zit en doet dat prima. 

Mijn eigen uitrustingsmateriaal wordt op dat moment eveneens uitgebreid, want ik leer zelf bij over sociale conventies en hoe bekrompen of te verwachtingsvol deze kunnen zijn. Ik ben hem dan oprecht dankbaar dat hij mij tegemoet komt in mijn vooropgestelde eis van beleefd te – willen, moeten? – zijn, en dat hij dat op zo een manier doet dat we ons er allebei comfortabel bij voelen. Wat de andere persoon denkt, kan me intussen (meestal) gestolen worden. Ik kan alleen met enig medelijden kijken hoe de andere er niet in slaagt zijn referentiekader te vergroten, zonder zichzelf te verloochenen. Ondanks de woordkeuze, is dat gevoel er zonder kritiek te willen uiten. Niet iedereen krijgt die leerkansen. Ik kan enkel voor mezelf zeggen dat ik blij ben dat zowel hij als ik – en wij als ouders – die leerkans krijgen dankzij de persoon die hij is.

Logisch

In deze wereld waarin zoveel zaken logisch of vanzelfsprekend lijken, zijn ze dat voor hem niet. De vraag die ik me na tal van incidenten of misverstanden – maar vooral misopvattingen – stel, is voor wie de wereld nu eigenlijk het meest helder en onbetwistbaar is. Als een kind met natte kousen thuiskomt na het springen in de plassen en we vragen plagerig: ‘Zijn je kousen nat van in de plassen te springen?’, volgt een heel rationeel antwoord: ‘Nee mama, de regen heeft mijn kousen nat gemaakt’. Geef het kind eens ongelijk. Wij, als normale mensen beschouwen het vanzelfsprekend dat het niet de regen op zich is, maar dat de handeling de kousen doorweekte. Is dat niet wat dezelfde vraagstelling als de kip of het ei? Geef toe, er valt iets voor te zeggen.

Of als hij zich per ongeluk pijn doet door met een tak op zijn hoofd te slaan, proberen we de pijn niet te minimaliseren maar zeggen we met een ludieke ondertoon dat je daar groot en sterk van wordt. Wat is het gevolg? Inderdaad, hij slaat zich nogmaals en verkondigt trots dat hij nu snel groot en sterk zal worden. Oorzaak, gevolg, punt. 

De honderd mogelijke intonaties zijn bijzaak en voor die kleine blonde man zo verwaarloosbaar dat de woorden zelf soms alleen tellen. Hoe vaak roepen we niet in stilte dat we geen woorden, maar daden willen zien, in alle mogelijke situaties. Als de daden dan letterlijk volgen, bestempelen we het gedrag van de personen wiens filter anders werkt als verkeerd, raar, ongehoord. Maar zijn wij het niet die de moeilijkheid bepalen in onze verbale taal? Lang leve duidelijkheid en het luisteren naar wat wordt gezegd. 

Nog zo iets dat we in sociale conversaties vaak laten vallen: spreekwoorden en zegswijzen. Een heerlijk moment, telkens iemand in ons gezin zo een uitspraak durft doen. Zeker wanneer de temperatuur buiten een zwoel maximum bereikt en we van een hittegolf spreken. De onschuld zelve zit in een plonsbadje en kapt een verfrissende emmer water over zich heen, want hij zit in brand. ‘Ah, sta jij in brand?’. Een seconde is het stil. Ik zie de concentratie op zijn gezicht en de woorden die letterlijk stukje bij beetje zijn hoofd bereiken. Hij staat langzaam op, bekijkt zich van kop tot teen en zegt met de grootste glimlach: ‘Ja mama, nu sta ik in brand’. Een gniffel bij ons, een gelukkig kind in het zwembadje.

Voorkeuren

Hij heeft en had altijd zeer sterke voorkeuren: kleuren, eten, dieren, … en ook mensen. Ik ben diegene die telkens naast de ereplaats grijpt en dat kwetste me elke keer opnieuw. Verdriet of boosheid, beide geuite emoties brachten geen soelaas. Nachten heeft me dat wakker gehouden. Tot ik besefte dat het niet het wegduwen was waar ik mee zat, maar de manier waarop. Toen de situatie zich nog eens voordeed, vroeg ik hem om zelf een manier te bedenken om dit in de toekomst anders aan te pakken. Je kan iemand doodgraag zien, maar soms wil je toch net iemand anders bellen om een bepaalde situatie mee te delen of om even mee te praten over koetjes en kalfjes. Waarom zouden kinderen, en voor ons dan specifiek hij, niet dezelfde keuze mogen maken tussen de ouders?

De volgende dag kreeg ik geen duw, maar wel de rustige en beleefde mededeling dat hij nu liever niet met mij wou spelen. ‘Straks misschien wel, gewoon nu niet’. Dubbele winst, dacht ik bij mezelf: ik voel me niet zo hard gekwetst en hij heeft geleerd dat er andere manieren zijn om je voorkeuren en gevoelens te uiten. Iets dat zonder zijn sterke wil en volhardend karakter een les was die we beiden niet hadden kunnen leren. 

Details versus geheel

Onlangs maakten we samen een prachtig Volkswagen busje van Lego. Een hele uitdaging voor een kind van 4 jaar. De hele tafel werd ingepalmd met blokjes. Stap voor stap neemt hij doelbewust alle blokjes, die nodig zijn voor een bepaald onderdeel in het stappenplan dat echt eindeloos lijkt. Hij neemt ze en zonder de onderdeeltjes in fases in elkaar te zetten, gaat hij onmiddellijk naar de laatste stap, om dan de vorige stappen in willekeurige volgorde uit te werken. In eerste instantie wilde ik hem tegenhouden. Je volgt het plan, daar wijk je niet van af! Tot ik zelf opmerk dat je stap 5 perfect kan maken zonder de tussenstapjes te volgen. Mijn kind had dat in één oogopslag gezien. Hij zag de details, ik bleef me focussen op het geheel. Wie ben ik dan om hem te corrigeren?

Wanneer ik een paar pagina’s verder merk dat het wél noodzakelijk is de stappen van 1 naar 5 af te werken en hij dit ook zonder meer doet, besef ik dat ik alweer in de val trapte van altijd maar de voorgekauwde zaken voor waar en als enige waarheid aan te nemen. Opnieuw kwam die dankbaarheid naar boven. Wie weet kan ik zelf van mijn eigen stappenplan soms eens afwijken, het maakt alles misschien net dat tikkeltje minder ingewikkeld. 

Hetzelfde wat betreft een puzzel maken. Als kleuter krijg je aangeleerd dat je met de randjes, en liefst zelfs met de hoekjes, begint. Dit pas ikzelf tot op de dag van vandaag toe, maar ik moet toegeven dat het niet altijd de beste manier van aanpakken is. Wat werkt, werkt. Ook al is dat niet de manier waarop de toezichthoudende volwassene het wil aanleren. Kijk eens goed, het is nooit te laat om te leren. Een kind met een andere kijk op de wereld kan soms wat verdacht overkomen, maar wat heb je te verliezen om het eens te proberen? Als het niet werkt, heb je ongetwijfeld voldoende tools geleerd in de kleuterschool, en in al die jaren nadien, waar je naar kan teruggrijpen. Het kan dus zeker geen kwaad om het eens van een andere kant te benaderen. 

Zelf doen

Hetgeen ons ook bakken energie kostte, was het aantal zaken dat we in zijn plaats bleven doen. Hierbij blijft bij mezelf de vraag waarom we dit zolang hebben gedaan. Hij kan zoveel zaken wel. Het is misschien niet zoals we gewend zijn of hopen dat de zaken die hij zelf doet verlopen. Maar hoe erg is dat nu werkelijk?

Dus ja, nu loopt onze zoon regelmatig rond met een pull die binnenstebuiten en achterstevoren is aangedaan, omdat het hem helemaal zelf gelukt is deze kledingstukken aan te trekken. Dat is helemaal nog niet zo slecht bekeken, want zo zijn er minder lastige etiketjes die kunnen kriebelen. Wie heeft trouwens ooit bedacht om die net aan de nek vast te maken?

En die vlekken op zijn T-shirt, die zijn vanaf nu het oogmerk van artistieke vrijheid in de kunst van het eten. Want ja, er wordt heel wat gemorst tijdens een maaltijd. Als er eens een vork hapklaar is waar een stukje vlees, aardappel én (een petieterig ministukje) groente is op geraakt, dan besluit één van de drie steevast om zijn onzichtbare pootjes te gebruiken en de hele rimram – of toch minstens een deel ervan – op de grond, stoel, broek of eender waar te belanden. Al het eten raakt meestal niet tot in de mond, maar dat is bijzaak. Er is namelijk een mijlpaal verlegd, want voortaan eet iedereen zelf aan tafel. Met of zonder geknoei, liefde groeit er niet minder door.

Het is een uitdaging die we allemaal aangaan, elk vanuit onze verschillende visies. Het zelfvertrouwen en de motorisch beweeglijkheid van de zoon wordt zo ongelooflijf gestimuleerd. Zijn zus ziet en aapt uiteraard alles mooi na. Ons geduld wordt erdoor getest en kan zo wat gerekt worden. De eis van een kraaknette vloer gaat lopen. Elke ouder die streeft naar perfectie, leert op de gekste manieren om alles wat losser aan te pakken. Dit is één van de zovele zaken waarbij wij dat hebben geleerd.

Als we het daarnet dan toch over mode hadden, dan stel ik me verder de vraag wie bepaalt waarom we geen rubberen laarsjes mogen aandoen als het een prachtige zomerdag is. Dat is warm, akkoord. Maar als dat nu net maakt dat een dag voor een vierjarige is geslaagd of niet, waarom dat verbieden of het idee uit zijn hoofd praten? Ervaart hij de dag zelf dat het toch wat aan de zwoele kant is, dan zal hij misschien morgen een andere keuze maken. 

Krampachtig vasthouden

Eén van de grootste (voor)oordelen van het anders zijn, blijft het krampachtig vasthouden aan bepaalde zaken. Wekt dat frustratie op bij mij? Ja, ongelooflijk veel. Tot ik het begon te bekijken vanuit zijn ogen en dat probeerde te projecteren hoe dat voor mij zou zijn. Ik hou niet van de kleur oranje en paars. Zonder reden, ik hou er gewoon niet van. Wat als ik morgen gedwongen wordt om enkel nog maar voedsel te eten in die kleuren, of kleren moet aandoen die geen ander segment van het kleurenpalet heeft? Ik zou daar niet gelukkig van worden. Sterker nog, ik zou me er zelfs tegen verzetten. Wanneer ik iets nieuw wil introduceren of een nieuwe groente wil voorschotelen, probeer ik me die gedachte nu voor ogen te houden. De kleine verschillen die wij aanbieden, zijn zoals zwart en wit voor hem.

Hetzelfde geldt voor het herhalen van zinnen, films, puzzels, boeken, handelingen, en ga zo maar door. Zegt niet elke leerkracht, ouder of andere opvoedingspersoon dat herhaling noodzakelijk is om iets onder de knie te krijgen? Voor de zoveelste keer intussen: wie zijn wij om dat in vraag te stellen en het nut daarvan te ondermijnen?

Dus lieve vriend, als dat voor jou herkenning en vooral veiligheid geeft, dan wil ik gerust nog eens voor de zoveelste keer kijken naar die ene Disneyfilm, samen met je gele beker en je blauwe bordje (want sorry, het gele zat in het afwasmachine – ook iets wat je zelf hebt gedaan en waardoor je begreep dat we nu je tweede lievelingskleur nemen, en daar ben ik zo ongelooflijk trots op) vol reepjes rode paprika, fijn genesteld tegen jouw lievelingskussen. Dan wil ik je pas – letterlijk – bij de hand nemen om eens een gele paprika te proberen (of wie weet wel eens een stukje boontje) of een ander plaatsje in de zetel. Maar alleen als jij daar op dat moment klaar voor bent en je de verandering wat grijzer kan inzien, niet enkel in extremen van zwart of wit, en geen dag eerder. 

We maken het voor nu gezellig en vergeten even hoe de wereld er hoort uit te zien, want dat is een wereld die voor mij intussen ook vreemd aanvoelt. Why fit in when you were born to standout? (dr. Seuss)

 

Sara

Bestsellers

cover ouders komen van mars

Ouders komen van Mars

€ 21.99
mok legendaddy

Koffiemok | legendaddy

€ 16.95
to do hero gezinsplanner

To Do Hero: Gezinsplanner

€ 18.99

Meilleures ventes