Eerste Hulp bij Kleine Kinderen: wat moet je doen bij een tekenbeet?
Wil je graag meer weten over EHBO bij baby's en jonge kinderen? In onze Mama Baas Plus MASTERCLASS ‘EERSTE HULP BIJ KLEINE KINDEREN (EHBK)’ geeft dr. Sofie Vanderoost een basiscursus eerste hulp bij ongevallen bij kinderen. In de verschillende modules legt ze je uit wanneer je best naar de dokter gaat, wat je doet als je kindje iets verkeerds heeft ingeslikt, wat het verschil is tussen verslikken en verstikken, hoe je moet reanimeren … Alle kleine én grote dingen komen aan bod in deze basiscursus EHBK.
Mijn naam is teek...
Maar ze noemen mij ook wel ixodes ricinus of schapenteek. Ik ben een bloedzuigende parasiet, ben enkele millimeters groot en bruin-zwart van kleur. Mijn lichaam is, van opzij gezien, rond tot ovaal. Volgezogen ben ik bijna bolvormig.
Enkele keren in mijn leven heb ik een stevige bloedmaaltijd nodig om een volgend stadium (passief ei, actieve larve, nymf en adult) in mijn levenscyclus te kunnen aanvatten. Ik kies dan meestal een klein dier uit als gastheer, maar als er een mens in de buurt is, zeg ik geen ‘nee’.
Ik vertoef het liefste in lage begroeiing zoals lage struiken en grassen, en verblijf het liefst op schaduwrijke plekken. Bossen vind ik geweldig. Ik ben er het hele jaar door, maar kom pas bij temperaturen boven de 10 à 12 °C in actie. In België heb ik het van maart tot oktober dus lekker druk.
Ik houd het meest van warme, vochtige plekjes (liezen, oksels, knieholten, huidplooien...) op het lichaam uit om bloed te zuigen. Maar je kunt me ook vinden op andere delen van het lichaam. Ik veranker me met mijn steeksnuit of hypostoom, een buisje waarmee ik bloed opzuig en speeksel oprisp.
Heb ik voldoende gesmuld, dan laat ik me gewoon op de grond vallen en las ik een rustperiode in, voor ik weer actief word.
Het probleem? De ziekte van Lyme
Oorzaak en symptomen
De ziekte van Lyme (of borreliose) is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie borrelia burgdorferi. Deze kan op de mens worden overgedragen via een beet van bepaalde tekensoorten (van het geslacht ixodes) als die zelf besmet zijn. Wanneer een besmette teek bloed zuigt, kunnen de bacteriën via het speeksel van de teek worden overgedragen op de gastheer. In België schat men dat 10% van alle teken besmet zijn.
De ziekte gaat gepaard met zeer uiteenlopende symptomen, naargelang het ziektestadium en de getroffen organen.
Het eerste symptoom is meestal een typische huiduitslag vanuit de beetvlek – erythema chronicum migrans – die tot één maand na de beet kan verschijnen. Die treedt echter niet altijd op of is erg onopvallend aanwezig. Typisch gaat het om een rode halo of kring met een centrale opklaring. De uitslag kan gepaard gaan met een griepachtig syndroom.
Na verspreiding van de bacterie via het bloed en het lymfestelsel kunnen meerdere organen aangetast worden: de huid, het zenuwstelsel, de spieren en gewrichten en in zeldzame gevallen ook het hart. Na jaren kan ze tot een chronische aandoening van huid, gewrichten of zenuwstelsel evolueren.
Reden tot paniek?
Relax! Het overdrachtsrisico van de bacterie stijgt naarmate de teek langer blijft vastzitten op de huid. Als de teek binnen 12 tot 24 uur verwijderd wordt, is de kans op besmetting klein. Er zijn namelijk sterke aanwijzingen dat teken pas na enkele uren bloed beginnen te zuigen en dat het minstens 24 uur duurt voor eventuele ziektekiemen binnendringen. Na een beet van een teek bedraagt het risico op de ontwikkeling van de ziekte ongeveer 1 tot 2%.
Hoe voorkom je een tekenbeet?
Spelen je kinderen graag buiten, bij voorkeur in een iets wildere tuin? Volg dan deze eenvoudige tips om het risico op een tekenbeet te minimaliseren.
Dresscode voor een dagje op stap in de natuur
- Draag gesloten schoenen of laarzen, een T-shirt met lange mouwen en een lange broek (steek de broekspijpen in de sokken of schoenen).
- Draag een pet of zonnehoedje.
- Kies voor lichtgekleurde kleding (hierop zie je teken beter zodat je ze tijdig kunt verwijderen).
Bescherming met DEET
- Let op: enkel insectenwerende middelen die 30% DEET bevatten, beschermen tegen teken. Het effect is slechts tijdelijk en lokaal (dus enkel waar het product is aangebracht).
- Breng DEET aan op plekken die niet beschermd zijn door kleding, maar vermijd het gezicht en de handen. Herhaal dit om de twee à drie uur.
- Pas op bij jonge kinderen. Lees aandachtig de bijsluiter. Gebruik geen DEET bij kinderen jonger dan 3 jaar.
En verder…
- Blijf op de paden en vermijd hoog gras en struikgewas.
- Controleer je kinderen (en jezelf) ’s avonds van kop tot teen op teken. Controleer ook de hond die mee mocht genieten van het uitje. Teken zijn zot op ‘vacht’.
Hoe verwijder je een teek?
Geef de teek geen verblijfsvergunning. Verwijder hem zo snel mogelijk en in ieder geval binnen de 24 uur. Hoe sneller, hoe minder kans op besmetting.
Zit de teek nog niet vastgehecht?
Spuit de teek dan met een warme douchestraal weg of gebruik wat drinkwater als je de teek onderweg al opmerkt.
Zit de teek al vastgehecht?
- Neem een pincet of een speciale tekentang, pak de teek hiermee bij de kop (zo dicht mogelijk bij de huid) vast en verwijder ze langzaam in één beweging van de huid. Is er een stukje van de monddelen achtergebleven? Geen nood, dit is ongevaarlijk en komt er vanzelf weer uit. Verwijder dit zoals een splinter.
- Ontsmet de plaats van de tekenbeet grondig.
- Noteer de datum van de beet.
- Controleer de plaats van de beet tot een maand nadien, vooral op roodheid. Een klein rood plekje ter hoogte van de tekenbeet is normaal en verdwijnt meestal vanzelf na enkele dagen.
Opgepast!
- Gebruik géén alcohol of ether om de teek te doden of te verdoven. Het kan de kans op besmetting met borrelia alleen maar verhogen.
- Pak een teek nooit bij het lichaam vast. Zo voorkom je dat de teek nog meer speeksel in het lichaam spuit.
- Neem nooit preventief antibiotica na een tekenbeet. Dit heeft geen enkel nut!
- Ga naar de huisarts als je onzeker bent over het verwijderen van de teek of als er resten van de teek in de huid zijn achtergebleven, als er rode plekken verschijnen rond de beetplek of als er sprake is van hoofdpijn en/of spierpijn, hoge koorts of griepsymptomen.
Over EHBK
Een onmisbaar naslagwerk voor elk gezin, crèche of school!
Over de auteur:
Sofie Vanderoost studeerde geneeskunde aan de KU Leuven en werkt vandaag als huisarts in een groepspraktijk te Schepdaal. Als jonge mama van vier kindjes heeft Sofie een speciale interesse voor pediatrie.
Meer info vind je hier.
