Te veel complimenten geven werkt averechts maar zo vermijd je de valkuilen

"Als iedereen fantastisch is, dan betekent het niets"

Kolet Janssen is een van die stemmen die zich afvraagt of we niet te veel complimenteren. In een opiniestuk op deredactie.be een tijdje terug argumenteert ze dat kinderen ook moeten leren wat hun sterktes en hun zwaktes zijn. En ook dat woorden hun kracht verliezen als je ze voor alles en iedereen gebruikt. “Als iedereen fantastisch is, wordt dat een lege slogan”, zegt ze, en het is niet moeilijk om daar de waarheid van in te zien. Sterker nog: kinderen hebben dat ook wel door.

Sterktes en zwaktes

En het kan hen gemakzuchtig maken: als het al zo geweldig goed is, waarom dan nog proberen om beter te doen? Of omgekeerd: het maakt dat ze niet kunnen omgaan met falen, omdat ze enkel gehoord hebben dat ze het goed kunnen. Als iets dan mislukt, beseffen ze niet of te weinig dat het erbij hoort.

“Het kan geen kwaad dat kinderen ervaren wanneer een ander kind beter is. Of dat ze wel kunnen werken aan een zwak punt, maar dat ze daarin nooit kampioen zullen worden. (...) Het is echt niet mijn bedoeling om mensen te fnuiken en met hun neus op hun tekorten te duwen, het is een oproep om oog te hebben voor wat kinderen echt in hun mars hebben. Want in onze samenleving hebben we alle talenten meer dan nodig.”

Omgaan met falen

Ook uit Nederlands onderzoek kwam al naar voren dat te veel (en vooral de ‘foute’) complimenten meer kwaad dan goed kunnen doen. Vooral als kinderen weinig zelfwaardering hebben, hebben ouders de neiging te overdrijven en meer de persoon te complimenteren dan het gedrag. Met een negatief effect tot gevolg: deze kinderen kunnen niet omgaan met falen.

Gedragstherapeut Marijke De Bisschop geeft gelijkaardig advies in Klasse. “Het is belangrijk dat je het kind vertelt waarom je het prijst. Zeg dus niet: ‘Wat ben je toch een talenknobbel’, maar wel: ‘Jij hebt goed je best gedaan voor Frans!’ Een kind dat constant hoort hoe slim het is, loopt het risico minder gemotiveerd te zijn. Ik ben slim, ik moet er geen moeite voor doen, denkt het dan. Als iets minder goed gaat, zal zo’n kind sneller afhaken. Bovendien kan het veel minder tegen kritiek. Elke opmerking is dan een aanval op hem persoonlijk.”

Complimenteren: zo vermijd je de valkuilen

• Geef een persoonlijk compliment

Bijvoorbeeld: ‘Dat heb je goed opgelost’ of ‘Ik ben blij dat je er bent’ ook (en liefst) als er niets bijzonders is gebeurd.
 

• Beschrijf wat je ziet in plaats van te oordelen

Bijvoorbeeld: ‘ik zie dat je een auto hebt getekend’ en niet ‘wat een mooie tekening’.

• Prijs het proces en de evolutie van het kind, niet het resultaat

Tricky als je het rapport niet goed vindt, maar kijk ook naar de vooruitgang of de inspanning die het kind heeft gemaakt. Je kan ook vragen wat het er zelf van vindt.

Bijvoorbeeld: ‘Ik merk dat je hebt doorgezet en dat je beter hebt gedaan dan de vorige keer.’ of ‘Ik weet dat je je hebt ingezet’.

• Benoem de eigenschappen en niet de talenten

Een hele moeilijke. Talenten zijn iets wat je kind bezit en waarvoor het geen of minder moeite moet doen. Daarvoor geprezen worden is raar, want het is geen eigen verdienste. Wat wel een eigen verdienste is, is hoe je ze gebruikt of de  eigenschappen die je ontwikkelt. Bijvoorbeeld als het kind een ander kind helpt, iemand verdedigt, of zichzelf opraapt en opnieuw probeert.

• Zichzelf complimenten geven

Klinkt misschien een beetje raar, maar dit helpt je kind om perspectief te kweken én eerlijk te zijn tegenover zichzelf. Dit geef je een voorzet door te vragen: ‘Hoe vind je het van jezelf dat…’

• Stel je de vraag: Helpt het compliment het kind?

Een compliment mag een kind niet afhankelijk maken van jouw goedkeuring. Dat kan je vermijden door geen oordeel in het compliment te verwerken.