Geboortecijfers geven vaak aan dat er in de maanden juli tot en met september meer baby’s worden geboren dan op andere momenten. Even rekenen … dat wil zeggen dat die baby’s vooral tijdens de wintermaanden verwerkt zijn. Hoe komt het dat we net dan ‘productiever’ zijn?
Het zou makkelijk zijn om het toe te schrijven aan de eindejaarsfeesten met heel wat alcohol, die remmingen verlagen en tot meer seks kunnen leiden. Of koud weer waardoor we meer zin hebben om te knuffelen of wat meer tijd in bed door te brengen met onze partner.
En hoewel dat allemaal een rol kan spelen, blijkt het antwoord iets complexer te zijn. Reproductieve seizoensgebondenheid, de academische term voor veranderingen in conceptie- en geboortecijfers gedurende het jaar, is een goed gedocumenteerd fenomeen, of tenminste toch bij dieren.
Het is verleidelijk om te proberen de zogenaamde beste tijd van het jaar om zwanger te worden perfect te plannen. Maar de waarheid is dat we nog veel niet weten over reproductieve seizoensgebondenheid. Dit is wat de wetenschap zegt over waarom we meer baby's maken in de winter.
Dieren volgen seizoensgebonden voortplantingspatronen, maar doen wij dat ook?
Om de seizoensgebondenheid van de voortplanting te begrijpen, keken wetenschappers eerst naar het gedrag van dieren. Zo bleek dat dieren specifieke patronen volgen, omdat het seizoen waarin hun jongen worden geboren invloed kan hebben op hun overlevingskansen.
Dieren die zich seizoensgebonden voorplanten ervaren veranderingen in hun hormonen op basis van de hoeveelheid licht waaraan ze worden blootgesteld. Dus kortere dagen met minder licht vertellen het lichaam dat het tijd is om ‘aan de slag te gaan’.
Sommige soorten hebben zich ook aangepast om in bepaalde seizoenen te bevallen, wanneer er meer vetrijk voedsel is, zoals in de lente of de zomer. In tegenstelling tot de winter, wanneer er weinig voedsel is en de temperaturen te laag zijn voor de kleintjes.
Maar volgen mensen dezelfde patronen? Mogelijk, maar niet in dezelfde mate. "De menselijke voortplanting houdt zich niet strikt aan de seizoenspatronen die we zeien bij sommige dieren, maar toch merken we subtiele variaties in de vruchtbaarheidscijfers in de verschillende seizoenen," vertelt gynaecoloog Rakhee Patel. "De kwaliteit van het sperma kan bijvoorbeeld verbeteren in de koudere maanden, waardoor de kans op conceptie mogelijk toeneemt."
Warmte kan dan weer een negatieve invloed hebben op de kwaliteit van het sperma, terwijl sommige onderzoeken zelfs suggereren dat de testosteronspiegel hoger is in de winter. Eén studie vond hogere vruchtbaarheidscijfers in de late herfst en vroege winter en lagere vruchtbaarheidscijfers in de lente, vooral in het zuiden van de VS.
Daarnaast suggereert bepaald onderzoek een hoger risico op een vroege miskraam in de hete zomermaanden. De invloed van daglicht op dieren kan ook invloed hebben op vrouwen, mogelijk op de hormoonspiegels die de ovulatie en menstruatiecyclus reguleren.
"De hoeveelheid blootstelling aan licht en de daaruit voortvloeiende hormonale veranderingen zijn ook cruciaal," zegt Patel.
"De langere nachten in de winter zouden de melatonineproductie kunnen veranderen, en daarvan wordt aangenomen dat het een rol speelt bij de voortplanting, hoewel dat verband niet volledig is aangetoond."
Gedrag en omgeving
Biologie speelt duidelijk een rol, maar ons gedrag en onze omgeving dragen ook bij aan menselijke vruchtbaarheidspatronen. Het winterseizoen brengt feestdagen en meer activiteiten binnenshuis, wat de intimiteit kan verhogen en kan bijdragen aan een hoger bevruchtingspercentage.
"Psychologische factoren die verband houden met seizoensveranderingen kunnen ook onze stemming en het gedrag beïnvloeden. Koudere maanden kunnen koppels aanmoedigen om meer tijd binnenshuis door te brengen, wat leidt tot meer kans op conceptie."
Met andere woorden, er lijkt niet één enkele verklarende factor te zijn voor de seizoensgebondenheid van geboortes bij mensen. Verschillende sociale, biologische en omgevingsfactoren kunnen een rol spelen.
Hoewel er een licht verband kan zijn tussen de wintermaanden en hogere conceptiecijfers, is dat slechts een van de vele factoren die meespelen. En we weten niet genoeg om te concluderen dat het een significante bijdrage levert aan de seizoensgebondenheid van geboortes.
Vruchtbaarheid is een complex onderwerp en er is voorlopig meer onderzoek nodig.
