DOSSIER: Wanneer is je kind temperamentvol en hoe ga je er het best mee om?

Wat maakt een kind temperamentvol?

Temperamentvolle kinderen scoren gemiddeld hoger op deze vier eigenschappen:

1. Intens
   Enthousiast, uitbundig, passioneel maar ook compleet van slag of aangedaan als ze zich pijn doen of verdriet hebben.
2. Opmerkzaam
   Ze hebben oog voor detail, kunnen scherpzinnig uit de hoek komen en merken zelfs kleine veranderingen op wat soms ook leidt tot afleiding of overweldigd als er te veel tegelijk op hen afkomt. 
3. Gevoelig
   Ze kunnen zich inleven in anderen en weten wat de ander voelt, met als keerzijde dat ze zelf het effect voelenvan een slechte sfeer, negatieve emoties of gestresseerde en geïrriteerde reacties en ook overgevoelig kunnen reageren op harde geluiden of etiketjes in kleren.
4. Sterke eigen wil
   Ze weten wat ze willen en en kunnen creatief uit de hoek komen om dat ook te bereiken. Ze leren best door iets te ervaren, soms kan je zelfs sensatiegericht noemen. Nadeel is dat het quasi onmogelijk kan zijn om hen van iets af te brengen en ze zullen zelden iets doen ‘gewoon’ omdat jij het zegt.

‘Temperamentvol’ is geen label of diagnose, het is een versterking van een eigenschap. Dat wil niet zeggen dat alle temperamentvolle kinderen op elk kenmerk even hoog scoren. Sommige hebben misschien een extreem sterke eigen wil, maar scoren niet zo hoog op gevoeligheid; een ander kind is dan weer zeer opmerkzaam maar heeft niet zo’n sterke eigen wil. Temperamentvolle kinderen verschillen onderling dus net zoveel als andere kinderen.

Begrijpen wat hen drijft

Als ouder die wanhopig wordt van de ruzies, de smeekbedes, de driftbuien, de koppigheid, wil je maar één ding weten: wat doe ik hieraan? Begrijpelijk, maar voor je iets kan doen, is het noodzakelijk dat je begrijpt wat deze kinderen drijft en wat hen over de grens kan doen gaan. 

Temperamentvolle kinderen hebben net als als iedereen een bepaalde ‘draagkracht’, visueel vaak voorgesteld als ‘emmertje’. Omdat ze meer opmerken, in zich opnemen, nadenken of meer (aan)voelen, zit dat emmertje sneller vol dan bij andere kinderen. Het kan ook zijn dat het ‘herstel’ van een overvol emmertje (legen en draagkracht terug opbouwen) langer duurt.

Het gedrag van temperamentvolle kinderen wordt door een aantal dingen gestuurd: hun eigen behoeftes, hun eigen gevoeligheden (wat voor hen lastig of moeilijker is) en de reactie van de ouders.

Wat kan je doen als ouder?

Kort gesteld: tegemoet komen aan hun behoeftes, lastige zaken erkennen en oplossingen bieden en vooral: samenwerken met je kind. Temperamentvolle kinderen reageren over het algemeen slecht op het gebruik/misbruik van macht en straffen maar zijn wel gevoelig voor het gevoel van controle. Elk kind heeft zijn eigen behoeftes, interesses en gevoeligheden. Er is dus geen ‘one solution fits all’ maar een aantal zaken lijken wel terug te keren: 

• Slaap 
  Zorg voor voldoende slaap en/of rustig programma na een nacht met weinig slaap.
   
• Water drinken
  Neem altijd water mee en bied het vaak aan.
   
• Controle 
  Stimuleer het gevoel van controle bij je kind door ze (beperkte) keuzes te geven.
   
• Behoefte aan verbinding 
  Zorg voor verbinding door niet alleen lichamelijk maar ook mentaal aanwezig te zijn (of daarvoor een tijd af te spreken)
   
• Behoefte aan voorspelbaarheid
  Maak routines en afspraken, liefst samen met je kind. Kondig veranderingen ruim op voorhand aan.
   
• Ontspanning
  Voorzie voldoende momenten van ontspanning, maar laat je kind wel kiezen wat ontspannend voor hem/haar is.
   
• De lastige momenten herkennen en tijdig ingrijpen
  Het komt er op aan ‘overprikkeling’ te vermijden en te weten waar de grens ligt voor jouw kind en daar ook naar te handelen. Ook al betekent dat dat je na één uur al een feestje moet verlaten - tenzij er een tussenoplossing te bedenken valt, zoals een uurtje bekomen in een ‘rustige’ ruimte.
   
• Probeer te vermijden dat je je wil ‘oplegt’
  Alleen al door iets anders te formuleren en/of op een andere toon te zeggen, kan dat een heel ander effect hebben, ook al vraag je eigenlijk hetzelfde.
   
• Vermijd ‘als… dan’ en straffen/belonen
  Je kind doet wat jij doet, niet wat jij zegt! Het goede voorbeeld geven, en samenwerken, zorgen er dus voor dat je kind gemakkelijker doet wat jij wil of wat moet gebeuren. Werken met straffen daarentegen heeft zelden het gewenste effect: temperamentvolle kinderen doen enkel iets uit intrinsieke motivatie. Straf kan ook veel kapot maken, waaronder ook de verbinding tussen jullie.
   
• Gebruik humor
  Humor breekt de sfeer, en kan een kind uit een negatieve spiraal halen. Het zorgt er zelf ook voor dat je niet terugvalt op het mantra ‘doet wat ik zeg, nu, meteen’ maar alles in een ander licht ziet.
   
• Sta altijd aan de kant van je kind
  Niet altijd simpel als simpele taakjes tot een huzarenwerk worden herleid (zeker als er anderen op staan te kijken), maar wél een hele belangrijke. De verbinding tussen jou en je kind moet heel blijven. Vergeet wat anderen zeggen, vooral als ze denken dat ze het beter weten. Wat ook (voor jezelf en anderen) kan helpen, is het ‘lastige’ gedrag in positieve termen te benoemen.