Dit is het vijfde en laatste deel van dat alfabet, naar analogie met het gidsend woordenboek: EHBO ouders uit elkaar, maar dan voor jou als ouder.
Uitlaatklep
Gevoelens en emoties moeten hun weg naar buiten vinden. Vind je het makkelijk ze toe te laten én te uiten? Praten is ongelooflijk belangrijk, maar niet voor iedereen makkelijk of zelfs haalbaar. Bij een gesprek blijf je doorgaans in je hoofd en daar zitten je gevoelens nu net niet…
Bij de zomervakanties kunnen er wel eens wat extra emoties gerelateerd aan jullie scheiding, ruimte krijgen of bovendrijven. Gewoon al door in ontspanning te gaan en te voelen wat onderhuids misschien al aanwezig was. Mogelijk lukt het je ze kopje onder te houden, maar vroeg of laat moeten ze er toch uit.
Een ideale vorm om ze te uiten is het vinden van een uitlaatklep. Er zijn oneindig veel mogelijkheden. Verruim je horizon en zoek een vorm die bij je past, zelfs al moet je Pippi Langkous achterna en probeer je iets nieuws … Ik heb het nog nooit gedaan dus denk dat ik het we kan.
Van dansen tot houthakken, hardlopen tot zingen. Van handen in de aarde tot potten draaien, wandelen tot mediteren, schilderen tot meubels maken ... Wanneer je de juiste vorm gevonden hebt, voelt het als een puzzelstukje dat past en kan het je zoveel voldoening geven dat wat er ook op je afkomt of hoe je deze periode ook beleeft, je het beter aankan.
Uniek
Iedereen is uniek en zo ook elke situatie. Zelfs de beleving van eenzelfde situatie. Anderen kunnen er voor jou zijn, achter of naast jou staan met aanmoedigingen, een luisterend oor of afleiding, maar jij moet het doen. In the end komt het alleen op jezelf aan. Welke support je ook beschikbaar hebt.
Toch is het zinvol om bij gelijkgestemde zielen of soortgenoten je oor eens te luisteren te leggen. Het kan je (h)erkenning geven en dat doet deugd. Hoe pakken zij het aan dat er bijvoorbeeld telkens opnieuw gerief vergeten wordt bij de wissel en je daar kriekezot van wordt? Hoe gaan anderen om met het feit dat je niets weet van de kinderen als ze met de andere ouder op vakantie gaan? (Vertrouwen en loslaten is the key) Hoe lossen anderen de wisselmomenten op nu de buffers van onder het schooljaar wegvallen? Het gemis? En hoe vinden andere ouders na een scheiding een nieuwe partner die bovendien ook nog eens jullie kinderen erbij neemt?
Soms is het fijn om raad te vragen aan ouders van leeftijdsgenoten van jullie kinderen. Er zijn veel leeftijdsgebonden issues die ook leven bij ouders die niet gescheiden zijn. Soms is de lijn dun: wat is pubergedrag en welk gedrag is te wijten aan de scheiding?
Het kan verlichting geven om te praten met de ouders van jouw vrienden, met grootouders van gescheiden kinderen, met ouders die hun kinderen al voorbij de leeftijd van de jouwe gekregen hebben … Alleen al horen wat specifiek is aan de leeftijd maakt dat relativeren soms makkelijker wordt in jouw unieke situatie. Zij hebben al kinderen grootgebracht dus kunnen erop terugkijken én geruststellen. Lucht dat even op …
Vakantieregeling
Tijdens de vakantie loopt de regeling doorgaans anders dan tijdens het schooljaar. De wissels gebeuren vaak om de 14 dagen, om de maand of zelfs een beetje cowboyaans; zoals het jullie uitkomt. Bij sommige ouders die in een hoog conflictsituatie zitten, kan de vlieger opgaan bij: hoe het de andere of jou uitkomt maar allesbehalve op elkaar afgestemd en zeker niet met soepele toegiften … Verwacht niets in jouw voordeel van de andere, dan kan je ook niet teleurgesteld zijn en focus op waar je wel aankan, niet op wat er bij de andere gebeurt.
Mogelijk is de vakantieregeling vastgelegd in een onderlinge overeenkomst of een vonnis, net na het scheiden. Is dat kersvers of zijn de kinderen intussen al een pak ouder? Hou je niet krampachtig vast aan regelingen die gemaakt zijn op papier, maar wees flexibel en kijk in het nu. Wat hebben de kinderen nu nodig? Deze vakantie? Op hun leeftijd? Hoe zit het bij jou? Met jouw werk? Lukt de planning die vooraf was afgesproken of kwam er een onverwachtse verandering die de regeling in het gedrang brengt? Past wat er vorig jaar was afgesproken ook nu nog bij hun leeftijd? Wat heb je gemerkt dat bij de regeling of de overstap van het ene naar het andere milieu goed werkt, kan je dat blijven toepassen of was dit eenmalig?
Sommige gewoontes kan je goed behouden om structuur te bieden, maar een frisse, heldere en open blik maakt dat je in staat bent op bij te sturen waar nodig. Een goede regeling waar een beetje rek op zit, in het beste geval langs beide kanten maar jij kan enkel maar voor jouw aandeel zorgen.
Verantwoordelijkheid
Wat is jouw verantwoordelijkheid en wat niet? Wanneer is het de verantwoordelijkheid van de andere ouder en wanneer van jullie kind? Waar neem jij je verantwoordelijkheid en waar laat je het los?
Stel: jij gaat met jullie kind(eren) per vliegtuig naar het buitenland. De paspoorten moeten in orde zijn. De kinderen hun officiële adres is bij papa. Hij kreeg een tijdje geleden een brief dat die moeten vernieuwd worden, jij niet. Het is zijn verantwoordelijkheid om die te laten vernieuwen, al dan niet vooraf verwittigd aan jou. Of niet? Wat als de andere ouder de verantwoordelijkheid niet neemt? De kinderen komen van bij hem, en de paspoorten zijn niet vernieuwd. Nu kan jullie vakantie niet doorgaan zoals gepland, want jullie mogen het vliegtuig niet op. Schuif je het dan af op de andere ouder? Of neem jij zelf je verantwoordelijkheid in wat er bij jou nodig is? Neem jij je voorzorg door het zelf goed op te volgen?
Soms is het een patroon waarin je terecht gekomen bent; de schoenen zijn vergeten bij de andere ouder, en er wordt steevast afgegeven op die ouder. Maar hoe oud is je kind? Is het nog aan de ouder of heeft je kind er zelf ook een verantwoordelijkheid in te (leren) nemen?
Soms kan je maar beter in jouw eigen belang of dat van je kinderen verantwoordelijkheden nemen die niet door de andere ouder opgepikt worden. Het kost vaak minder energie om het heft in handen te nemen waar de andere in tekort schiet. Misschien is het ook gewoon geen kwaliteit van de andere ouder en is het daarom niet per se uit slechte wil …
Hoe ouder jullie kind(eren) zijn, hoe meer ze moeten leren hun eigen verantwoordelijkheden te nemen. Je kan hen erin helpen en ondersteunen, maar vloeken dat de andere ouder de schoenen van je kind vergeten is en je daardoor niet kan gaan stappen zoals gepland, is geen constructieve aanpak naar een oplossing toe. Belangrijk is om in zulke situaties creatief om te springen met dingen die gebeuren in plaats van negatief te mopperen op de andere, waar je toch niets aan kan veranderen. Hoe frustrerend het soms ook kan zijn.
Verjaardagsfeesten
Ook in de vakanties zijn er feestvarkens, trouwfeesten, familieweekends of -reizen. Doorgaans weet je goed vooraf wanneer jullie kinderen bij jou zijn, dus kan je dat inplannen. Maar wat als het feest net in de andere zijn of haar week valt? Vraag je dan een aanpassing van de wissel? Een uitzondering, of lukt dat niet in jullie situatie?
Past je familie of het feestvarken zich dan aan zodat je kinderen erbij kunnen zijn? Hoeveel rekening wordt er gehouden door je netwerk rondom jou? Je vriendkring, je familie? Hoeveel rekening kan er überhaupt gehouden worden? Want in de realiteit ben jij meestal niet de enige die gescheiden is. (Twee van je broers of zussen zijn gescheiden, de ene voor de derde keer, de andere heeft een nieuwe partner en die heeft al vier kinderen uit een vorig huwelijk … ) Hoe los je dat op? En als jij het feest organiseert, wie kan je vragen? De grootouders van beide kanten? Of is alles netjes opgesplitst?
Afhankelijk van je situatie zal je of zullen jullie creatief moeten omspringen met dit gegeven. Is het een eerste keer dat je deze denkoefening moet doen? Het zal niet de laatste keer zijn. Een beetje trial en error, wat werkt en wat niet. Uittesten die handel en leren uit een vorige keer. Alles met één doel voor ogen: een feestelijke happening, geen grimmige spanningsvolle boel maar fiesta, olé!
Wisselstress
‘We wisselen steeds op vrijdag na schooltijd. Ik sliep erg slecht op donderdagavond en op vrijdag kon ik me op school niet bij de les houden. Dat heeft een paar jaar zo geduurd. Nu heb ik er geen last meer van.’ ⭑ Siebe, 15 jaar (getuigenis uit EHBO Ouders uit elkaar)
Is de wisselstress nu erger of net niet voor je kind(eren)? En voor jou? Na al die jaren nog steeds spannend? Of ben je eraan gewend en is het heel gewoon intussen?
Misschien wissel je nog niet zo lang, en is het allemaal nog zoeken en wennen. Tijdens de vakantie vallen de gewoontes en routines van tijdens het schooljaar weg. Meestal verblijven de kinderen nu ook langer bij de ene en bij de andere. Daardoor hebben ze doorgaan ook meer tijd nodig om te switchen van het ene naar het andere milieu - van het ene naar het andere huis misschien, maar sowieso van de ene naar de andere ouder. Andere regels, andere geuren, andere gewoontes, andere keuken, andere slaapgewoontes, ook andere vrienden?
Is de wisselstress voor jou net stressvoller of net rustiger tijdens de vakantie? Wat maakt dat het verschillend is voor jou? Als je ex-partner steeds te laat komt zonder te verwittigen, geeft dat extra spanning. Tieners kan je best ook zelf aanspreken om een berichtje te sturen bij vertrek bij de andere. Hoe langer hoe minder moet de communicatie tussen jullie als ouder lopen. Dat kan best wat extra emoties minimaliseren of neutraliseren. Net zoals een extra persoon dit kan doen. Als jij je kind(eren) moet ophalen bij de andere en dat brengt ondanks allee pogingen steeds negativiteit mee, kan je ook een andere neutrale persoon inschakelen om dit te doen.
Bespreek met je tiener hoe die het zelf ziet, wat stress geeft en wat niet. Dokter verschillende mogelijkheden uit en geef na de wissel steeds tijd om op adem te komen of te wennen, zoveel als nodig voor jullie beiden. Want ook voor jou als ouder vraagt het een ommekeer van ouder naar kinderloos zomeren en andersom.
Yoga
Als je je verdiept in de gezondheidsredenen van yoga, is het niet verwonderlijk dat de parken in de zomer vol liggen, de yogamatten in sportstudio’s gevuld zijn of de yogaclubs het goed doen: het vermindert stress en angst, verbetert focus, bevordert de soepelheid van je lichaam (en van je geest), het verbetert de algemene fysieke gezondheid, zorgt voor emotionele stabiliteit, helpt om negatieve emoties los te laten en meer.
Er zijn ook heel wat alternatieven. Afspreken met een clubje vrienden, of thuis dat ene YouTube kanaal uitpluizen om enkele voordelen te proeven zonder je te verplaatsen. De eerste stap is misschien een hoge trede, maar eens je die over bent, voel je al snel of het je ligt, je deugd doet of yoga voor jou zo’n opgave is dat je toch maar liever in een zwembad duikt. Qua me-time kan het tellen en het uitproberen kan niet schadelijk zijn. Integendeel! Wie weet wordt het wel jouw uitlaatklep.
Zelfzorg
Voor jezelf zorgen. Goed voor jezelf zorgen. Dat klinkt allemaal heel mooi en beloftevol, maar wat als je dit nooit geleerd hebt? Wat als je niet eens weet hoe te beginnen aan zorgen voor jezelf? Wat als het een stress wordt omdat het een maatstaf wordt?
Zelfzorg is niet enkel met je voeten baden in lavendelweelde, niet enkel doen wat je voelt dat jou goed doet - ook hulp vragen valt daaronder. Niet eens per se of alleen maar een vorm van therapie, maar ook een hulp in het huishouden, vakantieplanning, poetsen, organiseren, opvoeden, … Hulp vragen in wat het voor jou dragelijk maakt waar het zwaar aanvoelt.
In ouderschap kan je niet anders dan een evenwicht zoeken in zorgen voor je kind(eren) en jezelf. Als gescheiden ouder krijg je ook letterlijk tijd om dit praktisch te doen als je niet het volledige ouderlijke gezag draagt en de kinderen niet fulltime bij je hebt.
In elk leven draait het om evenwicht en balans, in een gescheiden leven misschien nog net wat meer. Hoe kan je zonder een schizofreen gevoel de zorg voor jezelf doortrekken in de periodes met én zonder kinderen? Hoe ouder ze worden, hoe makkelijker dat gaat, maar het zal ook wat zoeken zijn. Jouw tijdsbesteding met of zonder kinderen is niet gelijk. Kan je daar structuur in vinden? Of heb je daar hulp voor nodig? Ook dat is zelfzorg. Zelfzorg is in liefde voor jezelf aan jezelf geven wat je nodig hebt. Zo kan je dit ook ten volle aan je kind doorgeven in het leven. Aardig zijn voor jezelf, in mildheid en liefde.
Wil je nog meer lezen over vakantie en gescheiden ouders? Met advies van andere experten en getuigenissen van ouders en kinderen? Marijke Umans is ook opgenomen in de expertendatabank als stem voor kinderen en jongeren en gaf zo haar advies in De Morgen, De Standaard en in Humo over de vakantieperiode voor gescheiden ouders.
Je ook een lezing organiseren voor leerkrachten, ouderverenigingen, een info-avond voor bemiddelaars, jeugdwerkers, … “Over leven met gescheiden ouders”.
