Hoe denkt een baby, zonder woorden? Snapt zo’n kleintje al iets van wat er rond hem of haar gaande is? Heeft een baby al een duidelijk ontwikkelde innerlijke ik?
Het zijn vragen waarop onder andere onderzoekers van de universiteit van Utrecht proberen een antwoord op te vinden. Wetenschappers testen er een 3000-tal baby’s in het Youth-onderzoek, een langlopend onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen.
Uniek onderzoek
Deelnemers worden al voor hun geboorte twee keer via een echo onderzocht. Daarna komen ze om de zoveel tijd naar het ziekenhuis voor een aantal proefjes. Hun ouders vullen uitgebreide vragenlijsten over ze in. De data die dat allemaal oplevert, is nu openbaar. Zo kunnen wetenschappers wereldwijd ermee aan de slag.
Het Utrechtse onderzoek is uniek. “We onderzoeken gedetailleerd hoe kinderen sociale vaardigheden en zelfcontrole ontwikkelen, daarbij kijken we goed naar de hersenontwikkeling. Wereldwijd wordt nergens zoiets gedaan”, zegt hoofdonderzoekster Chantal Kemner, hoogleraar biologische ontwikkelingspsychologie.
“Lange tijd werd gedacht dat er niet zoveel gebeurde in het hoofd van baby’s”, zegt Alison Gopnik, hoogleraar psychologie aan de universiteit van Californië en auteur van populair-wetenschappelijke boeken over baby’s en kinderen. “Dat had er deels mee te maken dat het onderzoek toen grotendeels gedaan werd door mannen. Als je een baby vluchtig observeert, lijkt er inderdaad niet veel te gebeuren.”
Maar intussen volgen spectaculaire vondsten elkaar op. Zo lijkt het erop dat foetussen al een werkgeheugen hebben en kunnen baby’s vanaf 6 maanden oud zich al verplaatsen in een ander.
Baby’s zijn kleine wetenschappers
Zie een baby gerust als een kleine wetenschapper. Onderzoekers benadrukken dat baby’s in feite de hele dag bezig zijn met data verzamelen. Ze observeren, experimenteren en stellen hun beeld van de wereld altijd een beetje bij.
Onderzoekers van artificiële intelligentie (AI) kijken al langer met grote interesse naar baby's. Want hoe slagen die kleintjes er in godsnaam in om in zo’n snel tempo zoveel kennis op te doen?
Wel, baby’s richten hun aandacht al vroeg op prikkels die bijdragen aan wat ze kunnen leren van hun omgeving. Dat weet Sabine Hunnius, hoogleraar cognitieve psychologie aan de Radboud Universiteit en directeur van het Baby & Child Research Center in Nijmegen.
Ze toonde het onlangs aan in een onderzoek met baby’s van 8 maanden oud. “Als je baby’s een patroon laat zien met stippen die telkens in een andere hoek verschijnen op een scherm, kijken ze net zolang tot ze kunnen voorspellen waar de volgende stip verschijnt. Daarna verliezen ze hun interesse.”
Hoe denkt een baby nu?
Hebben die kleine wetenschappers dan ook concrete gedachten? Moeten ze niet kunnen praten voor ze kunnen denken? Neen dus.
Sabine Hunnius: “Stel: ik verheug me op vanavond, gezellig samen avondeten met mijn gezin. Dan zie ik dat voor me: hoe we met z’n allen aan tafel zitten en ik heb daar een bepaald gevoel bij. Zo is het ook met baby’s. Ze denken in indrukken, in herinneringen. Ze kunnen honger hebben, moe zijn, zich veilig voelen bij hun ouders, of het gemis daarvan ervaren.”
Er is een verschil tussen een pasgeborene en een baby van ongeveer 1 jaar oud natuurlijk. Het hoofdje van een pasgeborene bruist van de indrukken. Maar er lopen ook al wel wat lijntjes. Zo herkent een erg jonge baby de stem van zijn of haar ouders. En zo’n ienieminnie heeft de neiging om al naar gezichten te kijken, ook al is het zicht nog beperkt.
Een 1-jarige heeft al een veel grotere wereld. Je kindje heeft tegen die tijd al uit zichzelf interactie gezocht met alles en iederen rond zich. Een kindje van 1 jaar kan ook verbanden leggen tussen gebeurtenissen, wijzen naar iets en zijn voorkeur – jep, dat eigen willetje :-) – duidelijk maken.
Innerlijk persoontje?
Baby’s hebben op jonge leeftijd al bepaalde voorkeuren. Dat kan jij van je baby ongetwijfeld zeggen. Maar heeft zo’n boeleke ook al een innerlijke ik, zoals volwassenen, ontwikkeld?
“Een soort mannetje in je hoofd dat een eigen biografie heeft en allerlei dingen meemaakt, hebben baby’s nog niet”, zegt hoogleraar Alison Gopnik. “Dat ontwikkelt zich waarschijnlijk pas rond de leeftijd van 3 tot 4 jaar.”
Want aan die grote mentale sprong gaan heel wat kleine stapjes vooraf. Zo weten we dat kinderen van rond de 18 maandenzichzelf herkennen in de spiegel. Ze begrijpen hoe een spiegel werkt en snappen dat ze zichzelf zien.
Al op veel jongere leeftijd begrijpen baby’s dat die bengelende en zwaaiende dingen die ze de hele tijd voorbij zien komen hun eigen armen, benen, voeten en handen zijn. En vooral, dat ze daar iets mee kunnen. Vanaf een leeftijd van ongeveer 6 maanden kunnen baby’s al een beetje in het hoofd van een ander kruipen.
Dat weet universitair hoofddocent psychologie Szilvia Biro, die onderzoek doet aan het babylab van de Universiteit Leiden. Daar onderzocht ze een aantal jaren geleden of baby’s van 7 en 9 maanden oud kunnen afleiden wat het doel is van iemand anders.
Baby heeft bewuste ervaringen
En wat met bewustzijn? Heeft een baby dat? Een vraag voor de Belgische expert-neuroloog Steven Laureys. “De grote moeilijkheid is dat baby’s niet kunnen communiceren, net zomin als comapatiënten. Voor beiden geldt dat we weten dat ze veel meer hersenactiviteit en gedachten en gevoelens hebben dan we lange tijd hebben gedacht.”
Zo was de wetenschappelijke consensus in de jaren tachtig dat baby’s slechts een bundel reflexen waren en dus geen pijn konden voelen. Ze werden toen zelfs onverdoofd geopereerd (!!!)
Volgens Steven Laureys is het heel waarschijnlijk dat een baby al bewuste ervaringen heeft. “We zijn geneigd bewustzijn te koppelen aan rationeel denken, maar het is niet alleen ik denk dus ik ben, maar ook ik voel dus ik ben.”
Ongeboren baby’s met een geheugen
Meer nog, de neuroloog vermoedt dat een baby weleens al vóór de geboorte een allereerste vorm van bewuste ervaringen kan hebben.
Zijn vrouw bezocht indertijd hoogzwanger de universiteit van Tübingen (Duitsland), waar een magneto-encefalograaf staat waarin zwangere buiken passen. Dat apparaat (er bestaan er wereldwijd maar twee trouwens) pikt hersenactiviteit van een foetus op. De onderzoekers bekeken onder andere hoe de ongeboren kinderen reageerden op lichtflitsen, maar ook op series geluiden.
Laureys doet het na: “De kleine Louis hoorde een aantal keer: bieb-bieb-bieb-bap , bieb-bieb-bieb-bap , bieb-bieb-bieb-bap en opeens werd het: bieb-bieb-bieb-bieb. De serie veranderde en meteen zag je dat zijn brein dat opmerkte. Het lijkt erop dat foetussen in het laatste trimester al een soort werkgeheugen hebben.”
Bron: De Morgen
