De geboorte van een mama

Psychiater Daniel Stern schreef in de jaren ’90 enkele boeken, waaronder “The Birth of a Mother”. Daarin legt hij uit dat het zoeken naar een nieuwe identiteit als mama even veeleisend kan zijn als de  bevalling zelf. Volgens Dr. Stern gaat mama worden gepaard met een identiteitsverschuiving en met een van de grootste fysieke en psychologische veranderingen die een vrouw ooit ondergaat.

Impact op het ouderschap

Het proces van mama worden werd in de medische wereld nog nauwelijks onderzocht. In plaats van te focussen op de veranderingen bij een vrouw, wordt er vooral onderzoek verricht naar hoe het de baby vergaat. Maar het verhaal van een vrouw en de impact van haar mentale toestand op haar ouderschap, is ook belangrijk om te onderzoeken.
Uiteraard is deze overgang ook significant voor vaders en partners, maar vrouwen die de hormonale veranderingen van een zwangerschap ondergaan, hebben wellicht een specifieke neurobiologische ervaring.

Als mensen meer inzicht hebben in hun emoties, kunnen ze hun gedrag meer controleren. Dus zelfs als de focus op het kind blijft, kan het begrijpen van de psychologie van zwangere en net bevallen vrouwen helpen om op een gezondere manier mama te zijn. Moeders die zich heel bewust zijn van hun eigen psychologie zijn misschien meer empathisch voor de emoties van hun kinderen.

Door de uitdagingen te kennen die gepaard gaan met mama worden, worden de gevoelens van nieuwe moeders genormaliseerd en gevalideerd. Dit zijn de vier belangrijkste elementen om in het oog te houden:

1. Veranderingen in gezinsdynamiek

Een kindje krijgen betekent iets creëren. Een zwangerschap is meer dan alleen het creëren van een nieuw persoontje, het betekent ook dat er een nieuw gezin wordt gecreëerd. Een baby is de katalysator die nieuwe mogelijkheden met zich meebrengt voor intieme verbintenissen, maar ook nieuwe vormen van stress in de dichtste relaties van een vrouw met haar partner, haar gezin en haar vrienden.

In 2012 schreef Paola Mariotti, psychoanalyst, in haar boek “The Maternal Lineage” dat de moederlijke identiteit van een vrouw gebaseerd is op de stijl van haar moeder, die op haar beurt beïnvloed werd door hoe zij werd opgevoed.

Of een vrouw haar kind nu opvoedt op dezelfde manier waarop ze zelf werd opgevoed of zich een andere opvoedingsstijl aanmeet, mama worden biedt de kans om het opnieuw te doen. Op een bepaalde manier kan een vrouw haar eigen kindertijd herbeleven via het ouderschap. Daarbij zal ze herhalen wat goed ging, en proberen te verbeteren wat minder goed was. Als een vrouw een moeilijke relatie had met haar moeder, dan zal ze misschien de moeder proberen te zijn die ze had gehoopt te hebben.

2. Tegenstrijdigheid

De Britse psychotherapeut Rozsika Parker beschreef in “Torn in Two: The Experience of Maternal Ambivalence” het normale fenomeen bij jonge moeders van de inwendige strijd tussen een kind dichtbij te willen houden maar tegelijk ook nood te hebben aan ruimte (fysiek en emotioneel). Tegenstrijdigheid is een gevoel dat voorkomt in de rollen en relaties waarin het meest geïnvesteerd wordt, omdat die gepaard gaan met jongleren tussen geven en nemen. Het moederschap vormt daarop geen uitzondering. Mensen vinden het moeilijk om te gaan met tegenstrijdigheid, en dat is deels omdat het oncomfortabel is twee tegengestelde gevoelens tegelijk te ervaren.

Meestal is de ervaring van het moederschap niet goed of slecht, het is goed en slecht. Het is belangrijk om te leren gaan, en je zelfs comfortabel te voelen, met het ongemak van die tegenstrijdigheid.

3. Fantasie versus realiteit

Psychoanalyst Joan Raphael-Leff legt uit dat een vrouw tegen de geboorte al gevoelens heeft ontwikkeld voor haar fantasiebaby. Naarmate de zwangerschap vordert, creëert een vrouw een verhaal over haar alsof-baby en raakt ze emotioneel gehecht aan dat verhaal.

De fantasie van een vrouw over zwangerschap en moederschap wordt gevormd door haar observaties van de ervaringen van haar eigen moeder en andere vrouwelijke familieleden en vriendinnen, haar gemeenschap en haar cultuur. Die observaties kunnen zo krachtig zijn dat de werkelijkheid teleurstelt als er een groot verschil blijkt te zijn.

4. Schuldgevoel, schaamte en 'de goed genoeg moeder'

Er bestaat ook een ideale moeder in het hoofd van een vrouw. Ze is altijd vrolijk en gelukkig, en ze zet de noden van haar kinderen altijd op de eerste plaats. Ze heeft zelf weinig noden. Ze neemt geen beslissingen waar ze achteraf spijt van heeft. De meeste vrouwen vergelijken zichzelf met die moeder, maar voldoen nooit aan dat fantasiebeeld. Sommige vrouwen denken dat 'goed genoeg' niet acceptabel is, omdat dat klinkt alsof je je erbij neerlegt. Maar streven naar perfectie zorgt voor gevoelens als schaamte en schuldgevoel.

Moeders voelen zich schuldig omdat ze altijd uitdagende en soms zelfs onmogelijke keuzes maken. Soms worden ze vereist hun noden boven die van hun kinderen te plaatsen. De meeste vrouwen praten niet over het schaamtegevoel omdat ze niet willen dat andere mensen ervan weten. Schaamte is het gevoel dat er iets mis is met jezelf. Dat is vaak het resultaat van jezelf vergelijken met een onrealistische en onhaalbare standaard.

Postpartum depressie

Te veel vrouwen zijn beschaamd om openlijk te praten over hun complexe ervaringen, uit schrik om veroordeeld te worden. Dit soort sociale isolatie kan zelfs een postpartum depressie uitlokken.

Als vrouwen het gevoel hebben dat ze verdwaald zijn tussen wie ze waren voor ze mama werden en wie ze denken dat ze nu zouden moeten zijn, dan denken velen dat er iets vreselijk mis is, terwijl dit ongemak eigenlijk volstrekt normaal is.

Tot op de dag van vandaag wordt de diagnose postpartum depressie te weinig gesteld, en er worden te weinig vrouwen voor behandeld. Toch wordt 10 tot 15% van de moeders erdoor getroffen. Zo kwamen celebs als Chrissy Teigen, Adele, Gwyneth Paltrow en Brooke Shields in het verleden openlijk uit voor deze problematiek. Maar ook wie niet te kampen heeft met een postpartum depressie heeft het vaak moeilijk met de overgang naar het moederschap.

Perfectie nastreven

Denk maar eens aan de Instagram-afbeelding van de zwangere vrouw en de net bevallen supermama: verzorgend, georganiseerd, sexy-maar-bescheiden, multitasker, sprankelend tijdens de prenatale yoga, onaangedaan door de uitdagingen van lekkende borsten, vuile was en een gebrek aan slaap. Deze vrouw is fictief. Het is een onrealistisch voorbeeld van perfectie waardoor andere vrouwen zich ongeschikt voelen wanneer ze dat onmogelijke beeld nastreven en erin mislukken.

Volgens Rosemary H. Balsam, psychater aan Yale, is het gebrek aan onderzoek naar de impact van een zwangerschap op een vrouw terug te brengen naar Freud, bij wie het vaak zwart/wit was. Vrouwen hadden ofwel een postpartum depressie, ofwel zweefden ze door de overgang naar het moederschap.