Dossier Verwachten en verliezen – deel 6: zwangerschapsafbreking om medische redenen

Verwachten kan ook omslaan in verliezen. En wanneer je dan ook nog in stilte moet rouwen wordt het eenzaam verdriet dat niemand ziet. Iedere samenleving heeft regels om met verlies en verdriet om te gaan. In arbeidssituaties krijgt een personeelslid bijvoorbeeld vijf dagen werkverlet bij het overlijden van de partner of van een kind, drie dagen bij het sterven van vader of moeder, schoonouder, broer of zus. Dit soort regels bepaalt wie een wettig recht krijgt om te rouwen. Omtrent geboorte en ouderschap zijn er vele vormen van verlies waarvoor de samenleving geen normen, geen gebruiken en zelfs geen woorden heeft. Het gaat om ‘niet-erkende rouw’, om verliezen die door de samenleving en soms ook door de rouwenden niet als dusdanig worden herkend en erkend.

 In deze bijdrage willen we even dieper inzoomen op tien verlieservaringen die met zwangerschap kunnen worden geassocieerd: kinderloos blijven, fertiliteitsbehandelingen, donorinseminatie, draagmoederschap, verlies van een prille zwangerschap, zwangerschapsafbreking om medische redenen, abortus, premature geboorte, adoptie, perinatale sterfte. Bij elk van deze ervaringen kan je rouwen. Vaak wordt dit niet eens opgemerkt door de directe omgeving.

Deel 6: zwangerschapsafbreking om medische redenen

Er zijn ook situaties waarin je als ouder mee moet beslissen om de zwangerschap af te breken of om niet actief te interveniëren: je kind is niet levensvatbaar of heeft een ernstige aandoening. Dat wordt in de medische wereld ‘abortus provocatus’ genoemd of ‘zwangerschapsonderbreking om medische redenen’. Mijn voorstel is om hier de term ‘abortus’ te vermijden. Mensen die gedwongen worden om de zwangerschap te laten afbreken door een medische realiteit beleven dat als een pijnlijke bergripsverwarring.

Zelfs al leggen artsen niet de verantwoordelijkheid op je schouders, je krijgt toch het gevoel, en dat is ook de realiteit, dat je je akkoord hebt gegeven. Mag je jezelf wel toelaten om verdriet te hebben? Je hebt er toch zelf voor gekozen? Je kiest nooit voor dat probleem, voor die beperking, voor die niet-levensvatbaarheid. Het is onleefbaar, maar toch leeft het in je.

Je hebt de neiging om je beslissing te verbergen voor je omgeving of ten minste een deel van het gebeuren met hen niet te delen. Als je het niet verbergt, is het voor hen vaak moeilijk te verstaan dat je verdriet hebt en rouwt. Je hebt het toch zelf beslist? Hoe leg je zoiets uit aan je omgeving? En aan je andere kinderen die mee hebben uitgekeken naar een broertje of een zusje?

In een rouwproces komen naast verdriet allerlei emoties naar boven zoals boosheid en schuldgevoelens. Dat is normaal. De schuldgevoelens die sowieso in een rouwproces voorkomen kunnen door je betrokkenheid bij het beslissingsproces veel heviger zijn. Je kunt er bij niet veel mensen mee terecht. Dat leidt soms tot isolement en verborgen verdriet. Tegen wie kun je je boosheid uiten? Tegen je partner? Misschien was het ook niet zo gemakkelijk om samen tot een beslissing te komen. Hier samen open over praten en accepteren dat de boosheid niet tegen elkaar is gericht, maar op een noodlot dat op jullie weg is gekomen, is hier essentieel.

Helpen is

Helpen is vooral erkenning geven aan verlies dat persoonlijk of maatschappelijk niet wordt erkend en het als rouw benoemen. Jezelf de kans geven het verlies te voelen en erover te rouwen brengt meer bevrijding dan het permanent opkroppen en wegduwen. De kring van stilte moet worden doorbroken. Door de niet-erkenning dreigt het verdriet onder de oppervlakte te blijven voortwoekeren. Dat resulteert in wat soms pathologische rouw wordt genoemd, ook al is dit geen pathologie van het individu maar het resultaat van ontkenning door een brede samenleving. Door je verdriet op te kroppen van je verdriet en door het gemis aan opvang en steun, kan het verdriet alle domeinen van je leven aantasten. Rouw is altijd een subjectieve ervaring. Te gemakkelijk wordt het verdriet van een ander geminimaliseerd, door ofwel het verlies niet als betekenisvol te erkennen of door de omstandigheden waarin het is ontstaan af te keuren. Persoonlijke opvattingen, oordelen of vooroordelen je kunnen remmen om mensen in verdriet persoonlijke zorg te geven. Laat oordelen over aan rechters en magistraten. Effectief helpen in verdriet vraagt dat je verschillen in visie accepteert, dat je onbevooroordeeld luistert en een klimaat van oprechte aanvaarding creëert.