Hoe veilig is het spiraaltje eigenlijk?

Antwoord van gynaecoloog Bernard Spitz

Eigenlijk beschikken we al meer dan een halve eeuw over een brede waaier aan goede contraceptieve middelen. Ooit was het anders, maar nu kunnen we kiezen - de vraag is alleen: Wat kies je? Wel, dat is afhankelijk van een aantal factoren en op welk punt je je bevindt in de 'reproductieve' fase.

Argument 1: De betrouwbaarheid

Op de eerste plaats is er de betrouwbaarheid van de gebruikte methode: welke kans heb ik toch nog om zwanger te worden met deze methode? De efficiëntie van een contraceptieve methode wordt meestal uitgedrukt in het aantal zwangerschappen op 100 vrouwen. Zijn het er minder dan 3, dan spreken we over een erg betrouwbare methode. De pil, een spiraaltje, condooms, sterilisatie, maar ook correct uitgevoerde natuurlijke methoden, beantwoorden hieraan.

Argument 2: is het schadelijk?

Een contraceptieve methode mag dan wel betrouwbaar zijn, we rekenen er ook op dat ze onze gezondheid niet schaadt, dat het risico op bijvoorbeeld borstkankers, tromboses, hypertensie, ontstekingen….niet significant toeneemt. Met andere woorden, we verwachten van een contraceptivum ook een grote mate van veiligheid. Het klinkt wat raar in de oren maar zo is natuurlijke familieplanning veiliger (maar minder betrouwbaar) dan de pil.

De pil mag zeker niet gediaboliseerd worden, maar het is ook niet het middel om zomaar heel je leven te gebruiken. Er bestaat altijd een wat verhoogd risico op (soms toch erge) trombo-embolische verwikkelingen en het ontwikkelen van een borstkanker.

Anderzijds beschermt de pil tegen baarmoederlichaam- en eierstokkanker, en heeft ze ook nog andere voordelen (zoals minder pijnlijke en overvloedige menstruaties, minder acne, regelmatige cyclus, ...). De nieuwe generatie pillen is niet beter dan de oudere laaggedoseerde pillen.

Het hormoonspiraaltje heeft weinig negatieve gezondheidseffecten, al zou het wel wat meer kans op acne hebben, en het  beschermt ook tegen baarmoederlichaamkanker. Het is bovendien erg gemakkelijk in gebruik.

Andere argumenten: omkeerbaarheid, prijs, comfort

Naast veiligheid en betrouwbaar kan de gewenste omkeerbaarheid van een methode ons helpen kiezen. Na een gebruikelijk periode van geboortespreiding komt meestal een fase waarin “het goed is geweest” en de kinderwens is afgerond. In deze fase zijn dan ook definitieve oplossingen zoals een sterilisatie bij man of vrouw bespreekbaar.

Verder kunnen ook de prijs, het comfort, de vereiste discipline kunnen bij de keuze een rol spelen. De pil mag dan wel heel betrouwbaar zijn, als je een warhoofd bent volstaat het niet dat je partner ze in je plaats inneemt. 

Argument 4: welke extra voordelen brengt het middel met zich mee?

Het gebeurt ook dat nog een factor meespeelt in de keuze van een anticonceptiemiddel: die van de extra voordelen. Zo zullen condooms je niet alleen beschermen tegen een zwangerschap, maar ook tegen seksueel overdraagbare aandoeningen zoals AIDS, hepatitis C, papillomavirussen, chlamydia. De pil kan je dan weer helpen bij overvloedige, pijnlijke menstruaties of bij acne.

En het spiraaltje in dit alles?

Binnenbaarmoederlijke apparaatjes bestaan al heel lang. De Arabieren bijvoorbeeld wisten al dat het plaatsen van een steentje in de baarmoeder van kamelen hen beschermde tegen ongewenste zwangerschappen tijdens lange woestijntochten.

Toch waren de eerste spiraaltjes niet zo populair. Het risico op ernstige infecties met ook met mogelijke blijvende onvruchtbaarheid tot gevolg (wat maakte dat ze in de Verenigde Staten een tijdje verboden werden), kans op uitstoting, op onregelmatig vaginaal bloedverlies evenals hun minder elegante en ethische interceptieve werkingswijze hielpen dit te verklaren.

Gedurende de laatste decennia veranderde dit met de nieuwe generatie “actieve” intra-uteriene apparaatjes drastisch. Vooral de introductie van het “hormoonspiraaltje” in de jaren 90 betekende een mijlpaal.

Dit apparaatje scheidt op een continue wijze een lage dosis zwangerschapshormoon af in de baarmoeder. Doordat het hierdoor ook de slijmprop van de baarmoederhals ondoordringbaar maakt voor zaadcellen en het slijmvlies van de baarmoederholte dun houdt, is het extra betrouwbaar, even effictief als een sterilisatie. 

Nog voordelen van de spiraal

Door de continue lokale vrijzetting van een zwangerschapshormoon zullen bij de meeste vrouwen de menstruaties ook quasi afwezig blijven. Samen met het feit dat men niet alle dagen aan contraceptie moet denken (niet altijd voor iedereen evident), verhoogt dit aanzienlijk het comfort.

De afwezigheid van menstruaties bestrijdt ook een bloedarmoede en verhoogt je fysieke conditie. De algemene hormooneffecten van dit spiraaltje zijn minimaal, veelal kan je je eigen hormonen en de 'seizoenen' die ze in je lichaam veroorzaken op de achtergrond blijven voelen.

Wanneer wordt het best ingebracht?

Het best wordt het spiraaltje tijdens je menstruaties ingebracht. Je bent dan hoogstwaarschijnlijk niet zwanger, de baarmoederhals staat wat open en het inbrengen verloopt dan in de regel vlot. Dit kan wat onaangenaam zijn, maar niet (heel) pijnlijk. Eens ter plaatse ben je vijf tot zes jaar beschermd.

Anderzijds is deze vorm van contraceptie omkeerbaar, dat wil zeggen: wanneer je het spiraaltje verwijdert, wat eenvoudig is, word je meteen terug vruchtbaar.