Kangoeroezorg: goed voor ouders én premature baby's
1. Huid-op-huidcontact: bij ons verwaterd
Het principe van een kind zo dicht mogelijk in contact met het lichaam van de moeder voeden en verzorgen is zo oud als de mensheid zelf. Het was millennialang levensreddend voor pasgeboren baby’s en jonge kinderen en wordt in verschillende landen nog altijd gehanteerd.
In Europa maakte de industriële revolutie een abrupt eind aan dat vernuftige ‘natuurlijke verbond’. De mens ging zich gretig bedienen van allerlei gesofisticeerde apparatuur. Voortaan zou de jonge baby vanaf de geboorte in een eigen bedje slapen, vaak in een aparte slaapkamer, verplaatsing gebeurde nu in een draagwieg of met de kinderwagen en kunstvoeding op geijkte tijdstippen bood een alternatief voor exclusieve moedermelk op vraag.
Het heeft jaren geduurd voordat het besef doordrong dat die revolutie niet onverdeeld vooruitgang bracht, maar ook een ‘ontwrichting’ inhield van de zo waardevolle en natuurlijke moeder-kindband.
Ook in de intensieve zorgen voor prematuren en ernstig zieke pasgeborenen werden de ouders heel lang opzijgeschoven als hulpeloze toeschouwers vanaf de zijlijn. De couveuse werd beschouwd als de enig veilige warme haven.
2. De oorsprong van kangoeroezorg
Kangoeroezorg (huid-op-huidcontact) voor prematuren kent zijn oorsprong in Bogotá, Colombia, bij dr. Edgar Rey aan het Instituto Materno Infantil in 1978. Bij gebrek aan couveuses werd ‘noodgedwongen’ de klok rond huid-op-huidcontact toegepast. Zo werd op natuurlijke wijze de temperatuur van vroeggeboren baby’s op peil gehouden. Kinderen kregen exclusief borstvoeding op vraag en konden vroeg, met het voortzetten van het huid-op-huidcontact, uit het ziekenhuis worden ontslagen. Dankzij die continue kangoeroezorg overleefden kinderen die het anders in de gegeven socio-economische context niet zouden halen.
3. Huid-op-huidcontact vandaag in de NICU
Binnen een hoogtechnologische setting wordt kangoeroezorg meestal niet continu, maar gedurende kortere perioden toegepast, een of meerdere keren per dag. Naarmate de band tussen ouder en kind groeit, worden die perioden steeds langer en idealiter evolueren ze naar een bijna ononderbroken huid-op-huidcontact.
Aangezien het overplaatsen van de baby vanuit de couveuse belastend kan zijn, wordt aanbevolen de perioden van kangoeroezorg minstens één uur te laten duren. Het is belangrijk dat een comfortabele leunstoel beschikbaar is. Je kunt als ouders ofwel rechtop, ofwel half rechtop zitten (45 graden). De baby wordt, op de luier na, naakt in buikligging, met opgetrokken armpjes en benen en het hoofdje opzij, op de huid van zijn mama of papa geplaatst en vervolgens warm toegedekt. Het is belangrijk dat de ouders comfortabele kleding dragen, die vooraan geopend kan worden.
4. Huid-op-huidcontact: 14 voordelen voor de baby
- Een gunstig effect op hartritme, ademhaling en zuurstofsaturatie
- Een betere regeling van de lichaamstemperatuur
- Een beter georganiseerd slaap-waakpatroon: de baby huilt minder, is rustig alert wakker en slaapt dieper
- Het stimuleert de borstvoeding: grotere volumes melk en langere duur van de borstvoeding
- Een betere vertering
- Een betere dagelijkse gewichtstoename
- Minder ziekenhuisinfecties
- Minder ernstig ziek zijn
- Verminderde pijnreactie
- Kortere verblijfsduur op de NICU
- Minder luchtwegproblemen na ontslag uit de NICU
- Een gunstig effect op de neurologische ontwikkeling, zowel op korte als op langere termijn
- Positieve effecten op hechtingsproces en hechting: de baby kan langer rustig en alert wakker zijn en is daardoor meer in staat te antwoorden op een aanbod van de moeder, door bijvoorbeeld zijn mama aan te kijken als ze tegen hem spreekt, of haar vinger stevig beet te pakken als ze die aanbiedt. Intussen toont onderzoek ook positieve effecten op de ontwikkeling op langere termijn, met name wat betreft het omgaan met stress, de verstandelijke ontwikkeling en de ouder-kindrelatie
- Positieve effecten op de socio-emotionele ontwikkeling
5. Huid-op-huidcontact: twee belangrijke voordelen voor de moeder
- Stress en depressieve symptomen verminderen bij moeders. Daar zijn vele redenen voor. Het feit dat de baby door het huid-op-huidcontact fysiologisch stabieler is, beter slaapt, minder huilt en minder ademhalingspauzes heeft, zorgt ervoor dat de moeder minder stress ervaart. Daarnaast zijn er ook meer directe effecten. Huid-op-huidcontact zorgt voor de productie van het ‘gelukshormoon’ oxytocine. Dat hormoon is belangrijk in het hechtingsproces tussen moeder en kind. Het opbouwen van een band tussen een moeder en een kind is een transactioneel proces: de moeder beïnvloedt de baby en omgekeerd de baby ook de moeder.
- De heel nauwe nabijheid van moeder en kind bevordert de mogelijkheden van de moeder om de signalen van de baby op te pikken, ze te leren kennen en er vertrouwd mee te raken. Daardoor kan de moeder vlotter inspelen op de signalen van haar baby en vinden er meer en positievere interacties plaats tussen moeder en baby. Uit onderzoek blijkt dat positieve moeder-kindinteracties in de eerste levensmaanden moeders het gevoel geven bekwamer te zijn als moeder. Ze vormen ook een teken dat de verdere moeder-kindinteracties in de peuter- en kleutertijd positief zullen zijn en zorgen voor een veilige hechting op lagereschoolleeftijd.
Over de interactie tussen vader en kind bij huid-op-huidcontact zijn minder wetenschappelijke gegevens voorhanden. Toch worden gelijkaardige voordelen beschreven voor zowel de medische uitkomst als de ontwikkeling.
Conclusie
Het is duidelijk: het lichaam van zowel papa als mama biedt de meest natuurlijke en optimale zorgomgeving voor jonge en fragiele pasgeborenen. Huid-op-huidcontact schermt het kind af van nadelige omgevingsinvloeden en helpt om de rust en stabiliteit terug te vinden wanneer die door te veel omgevingsprikkels verstoord zijn geraakt.
Het is van groot belang dat er binnen de NICU een sfeer heerst die ouders aanmoedigt om zo veel mogelijk bij hun baby te zijn. Ouders actief betrekken in de zorg en het ondersteunen van huid-op-huidcontact is sterk motiverend om maximaal aanwezig te zijn. Daarnaast is het belangrijk dat zorgen toegediend kunnen worden in een rustig kader en in een sfeer van intimiteit en privacy. Veel lawaai, licht en een starre houding van verzorgers werken heel ontmoedigend.
Meer lezen?
Een vroeggeboorte betekent het begin van een erg onzekere en zware periode voor zowel de ouders als de baby. Welke gevolgen heeft een vroeggeboorte voor de baby en hoe ontwikkelt hij zich buiten de anders zo veilige baarmoeder?
En wat komt er allemaal op je af als ouder van een te vroeggeboren baby? Niet alleen heb je je zwangerschap abrupt en veel te vroeg zien afbreken, je moet je baby van bij het begin loslaten en vertrouwen op de goede maar vaak overweldigende zorgen van de verplegers en dokters op de NICU (Neonatale Intensive Care Unit).
Hoe ga je het best om met je vaak nog erg fragiele baby en met al die verwarrende en vaak zware gevoelens?
'Mijn kind is te vroeg geboren' geeft in de herkenbare en troostende Mama Baas-stijl antwoord op al die vragen en onzekerheden. Het is een toegankelijke en wetenschappelijk onderbouwde gids, samengesteld door prof. dr. Christine Vanhole (UZ Leuven) en aangevuld met pakkende mamaverhalen.
