Mijn kind is bang, wat nu? 5 tips!

1. Wat voelden onze oer-voorouders bij het zien van een leeuw? Pure bewondering voor die prachtige manen of toch ook (wat) angst? Inderdaad, het laatste! En logisch ook, want angst is een logische emotie die ons ‘overkomt’ wanneer er gevaar dreigt. Het is een ‘overlevingsemotie’ die geprogrammeerd zit in het oudste deel van onze hersenen.
   Als je niet in het wilde Afrika woont, is de kans vandaag de dag eerder klein dat er een leeuw aan onze deur zal staan, maar die overlevingsemotie treedt wel nog steeds op als we een auto of een voetbal met snelheid op ons af zien komen.
   Houd dus steeds in je hoofd als ouder dat angst normaal is en ook hoort bij een (normale) ontwikkeling; kinderen (en wij als volwassenen ook nog) mogen bang zijn!
2. Als mama ben ik weleens bang dat er mijn kinderen iets zou overkomen. En oh ja, ik ben bang van diep water waarbij ik de bodem niet kan zien, brrrr. Ik denk dat het iets met ‘gebrek aan controle’ ofzo te maken heeft ;-). Mijn vierjarige is bang van monsters onder zijn bed en mijn tweejarige van harde - voor hem onbekende - geluiden.
   Iedere leeftijdsfase kent andere angsten en dat is ook ‘normaal’ omdat dit nu eenmaal samenhangt met onze denkontwikkeling.
   Zo kunnen peuters erg bang worden als één van de ouders niet in de buurt is, maar ook van onweer en donker. Kleuters kunnen nog moeilijk het onderscheid maken tussen werkelijkheid en fantasie, waardoor het niet raar is dat ze bang zijn van monsters en spoken onder hun bed of om alleen te zijn. Terwijl kinderen van de lagere schoolleeftijd dan weer vaker angst hebben voor de dood of van een enge film die ze gezien hebben en faalangst kan ook duidelijker worden. 
3. Weten dat angst normaal is en weten dat leeftijd samenhangt met soorten angst kan helpen om hier als ouder zelf rustig bij te blijven en erkenning te geven voor dit angstige gevoel.
   Mijn vierjarige kleuter staat erop om steeds zijn nachtlampje aan te doen bij het slapengaan ‘want dan kan ik de monsters zien als ze komen’. Ik betrap mezelf weleens op de gedachte ‘allee jongen, niet onnozel doen’ maar ik zeg dit niet. Ik probeer zijn gevoel te benoemen en te  erkennen  (‘oh, je bent bang he, da’s lastig’) en dit er te laten zijn. Want hij mag bang zijn. Ik leer hem ook dat een (bange) emotie zoals een golf is; het komt op, gaat naar beneden en verdwijnt dan ook weer.
   Door zijn gevoel te benoemen geef ik taal voor zijn emotie en leert hij zichzelf ook beter kennen. Gevoelens benoemen (ook blij, verdrietig, boos,…) geeft rust bij kinderen en ook minder kans op woedebuien omdat ze woorden leren om hun emotie te uiten.
4. Als ouder zijn we een constante spiegel voor onze kinderen. Vooral kleine kinderen leren veel meer door te kijken dan door te horen en hierbij kijken ze vooral naar hun opvoedingsfiguren; yep, naar jou als ouder dus.
   En dat is ook het geval als het over angsten gaat. Als ik een (grote) hond zie die niet aan de leiband loopt, voel ik het zweet al opkomen in mijn oksels. Ik ben daar bang van. Als ik er niet op let, straal ik dat ook uit naar mijn zoontjes waardoor ik hen zo – onbedoeld - kan leren dat honden gevaarlijk zijn.
   Ook volwassenen mogen bang zijn en kinderen mogen ook weten dat hun mama’s en papa’s ook ergens bang voor zijn, maar het is belangrijk dat je jezelf bewust bent van jouw angstreactie als ouder.
   Ik kan ervoor kiezen om mijn angstgevoel te volgen en te roepen ‘allee dat is toch gevaarlijk zeg, kom ik heb veel schrik; we draaien ons om!’ OF ik kan ervoor kiezen om mijn gevoel te benoemen naar mijn kinderen toe waardoor ik mezelf ook erken (‘jongens, mama heeft niet zo graag honden die niet aan de leiband lopen. Jullie geven mij een hand en we gaan er rustig langslopen’) en mezelf ook leer om (voorzichtig) mijn angst te overwinnen. Loslopende honden hoeven niet per se te bijten, toch?
   Zelf rustig blijven is belangrijk om ook onze bange kinderen rustig te maken. Rustig in- en uitademen, ons lichaam opspannen als een harde spaghetti en vervolgende ontspannen als een gekookte spaghetti of aanraking door een knuffel of massage kunnen hier ook bij helpen.
5. Als we ergens bang voor zijn is het o-zo-belangrijk om niet (blijvend) weg te lopen van die angst maar om deze net te gaan ‘bevechten’. Klinkt gek, want ons oergevoel geeft ons instinctief die wegloopreactie. Maar op die manier programmeren we onze hersenen zo dat de angst ‘echt’ is en een blijvend gevaar betekent. Angst is een echt gevoel maar is niet per se ‘echt gegrond’. Als kind heb ik een enge ervaring met een hond gehad, waardoor mijn angstbrein een hond erg snel als ‘gevaar’ bestempelt. Ik probeer mij hier bewust van te zijn en net niet weg te blijven van honden omdat ik mij op deze manier ‘blootstel’ aan mijn angst waardoor ik deze (stilaan) kan overwinnen.
   Onderzoek toont aan dat blootstelling aan onze angsten de beste manier is om onze hersenen te leren om hier anders mee om te gaan. En dat is ook zo voor kinderen. Mijn kleuter die schrik heeft om in het water te springen (haha, dat herken ik) ga ik net (voorzichtig) aanmoedigen om dit wel te doen, hoewel mijn moedergevoel hem liever gewoon in het plonsbadje zou laten of zou weghouden van de zwemles. Maar zo zou ik hem bevestigen in zijn angst dat in het water springen inderdaad eng is.
   Monsters verjagen met ‘monsterspray’ is niet het beste idee, want ook zo bekrachtig je je kind in het idee dat monsters bestaan ‘want hee, ze moeten weggejaagd worden’. Moedig jouw kind aan om - in muizenstapjes - toch te doen waar hij/zij net bang voor is. Uiteraard niet geforceerd en op tempo van jouw kind. In mijn kindertherapie spreek ik over de angstladder waarbij we trapje voor trapje de ladder opgaan; kinderen zijn zo fier wanneer ze hun angst (gedeeltelijk) leren te overwinnen en hun zelfvertrouwen krijgt er ook ineens nog eens een boost van :-).

Liesbeth, kinderpsychologe en coördinator Praktijk Mobiel.

Wil je alles weten over opvoeden en rust in jouw gezin? Neem hier dan een kijkje.