Wat als je kind met leerstoornissen en leermoeilijkheden kampt?

10/10/2019

Door Expert Barbara Frère

Sommige kinderen hoeven geen enkele inspanning te doen om mooie resultaten te halen, alles loopt op wieltjes. Anderen daarentegen hangen ’s avonds en zelfs de ochtend voor een toets boven hun schoolboeken om toch maar goede punten te halen. Ze blijven tafels trainen, woordenrijen schrijven, rekensommen maken om dan alweer geconfronteerd te worden met het feit dat het niet vanzelf gaat. Dat ze opnieuw, ondanks veelvuldig oefenen, niet meer weten hoeveel 9x6 is of twijfelen hoe het woord ‘eendje’ nu alweer geschreven wordt, is geen pretje.

Bij problemen met leren wordt een onderscheid gemaakt tussen leerstoornissen en leermoeilijkheden.

Wat is een leerstoornis en wat zijn leermoeilijkheden?

Onder leerstoornissen wordt het leren van schoolse vaardigheden in het algemeen verstaan. Het aanleren van alle schoolse vaardigheden zoals lezen, schrijven of rekenen verloopt niet zoals verwacht wordt.

Als er geen enkele aanwijsbare oorzaak is, maar een kind toch zeer moeilijk de schoolse basisvaardigheden onder de knie krijgt ondanks extra inspanningen vanuit de school of de omgeving, dan moeten we alert zijn voor de eventuele aanwezigheid van een leerstoornis. Hierbij is de hardnekkigheid van het probleem een belangrijke indicatie voor de aanwezigheid van een leerstoornis. Dat kan echter maar bevestigd worden na een uitgebreid diagnostisch onderzoek en de eventueel daaropvolgende therapie.

Er worden blijvend hardnekkige fouten gemaakt, kinderen slagen er niet in om van spellend naar globaallezen over te schakelen, moeten blijvend beroep doen op het luidop of inwendig spellen van de klanken binnen een woord, komen niet tot automatisatie of krijgen die getalsplitsingen toch maar niet onder de knie waardoor vingertellen de enige optie is.

Er is bij deze kinderen geen sprake van een vertraagde ontwikkeling op andere domeinen. Als kinderen systematisch de basisfouten blijven maken en het schijnbaar niet lijken te ‘onthouden’, kan er sprake zijn van een leerstoornis. Er worden diverse leerstoornissen onderscheiden: dyslexie, dysorthografie, dyscalculie, dyspraxie.

Wat is dyslexie?

In het geval van dyslexie komt een kind moeilijk(er) tot lezen. Snelheid en accuraatheid zijn daarbij twee belangrijke maatstaven. Letters die visueel sterk op elkaar lijken worden verward of er treden omkeringen op.

Daarnaast worden ook vaak letters binnen hetzelfde woord verplaatst van voor naar achter of vice versa. Kinderen met dyslexie blijven steeds de fouten maken die alle beginnende lezende kinderen maken. Ze ontwikkelen geen woordbeelden en vallen bijgevolg steeds terug op spellend of radend lezen.

Wat is dysorthografie?

Bij dysorthografie slaagt een kind er moeilijk in om een klank te koppelen aan een teken. Het kind heeft moeite met klanken die auditief sterk op elkaar lijken. Het toepassen van spellingsregels blijken eveneens een immens struikelblok te zijn.

Wat is dyscalculie?

Moeilijk de getalsplitsingen onder de knie krijgen, blijvend getallen omkeren, tafels van vermenigvuldiging en deling niet automatisch toepassen, kunnen een indicatie zijn van dyscalculie.

Wat is dyspraxie?

Lukt het je kind moeilijk om ’s morgens zijn kledij aan te doen, omdat de opeenvolging van de handelingen niet vanzelfsprekend is of kan je kind moeilijk motorische activiteiten plannen, dan kan er sprake zijn van dyspraxie.

Deze leerstoornissen kunnen zowel apart als gecombineerd voorkomen.

Wat zijn leermoeilijkheden?

Kinderen kunnen omwille van langdurige ziekte, emotionele problemen, een mentale retardatie of dergelijke meer moeilijkheden ondervinden bij het leerproces. Dit worden leermoeilijkheden genoemd. Het heeft dus heel vaak te maken met een tijdelijke situatie die opgelost geraakt zodra de primaire oorzaak wordt weggenomen. Vaak zie je kinderen dan een inhaalbeweging maken. (Dit geldt echter niet voor een mentale retardatie waar de leermoeilijkheden inherent zijn aan de primaire problematiek.)

Hoe vind je de gepaste therapie?

Elke remediëring die rechtstreeks te maken heeft met lezen, schrijven en rekenen is een goede ondersteuning.

Elke therapie die afwijkt en weinig te maken heeft met leren, biedt geen rechtstreekse remediëring voor de leerstoornis. Door psychomotoriek of kralen rijgen zal een kind niet beter leren lezen, schrijven en rekenen, maar er wordt misschien wel gewerkt aan het uitbouwen van een degelijke leerbasis en het ontwikkelen van leervoorwaarden.

Als het schoolse leren niet wil vlotten zoeken ouders naar oplossingen en het gevaar schuilt erin dat niet elke therapie voldoende effectief is. Een osteopaat of acupuncturist kunnen een ondersteunende functie hebben, maar zullen de leerstoornis niet oplossen. Soms wordt ervoor gepleit voedingssupplementen te nemen. Van deze therapieën is geen enkele wetenschappelijke evidentie dat ze een belangrijke bijdrage zouden leveren in de behandeling van de leerstoornis.

Hoe kan een logopedist helpen bij een leerstoornis?

Een leerstoornis is blijvend en verdwijnt niet. Een logopedist kan wel compenserende technieken aanleren om te leren handelen volgens de gestelde diagnose.

Een logopedist zal het niveau van het kind proberen stimuleren met logopedische technieken. Elke specifieke stap binnen een lees-, schrijf of rekenontwikkeling zal gestructureerd worden aangepakt op verschillende niveaus. Er wordt daarbij veel belang gehecht wordt aan het feit dat het niet voor elk kind evident is om van het ene niveau over te gaan naar een volgend niveau.
Hij waakt erover dat een diagnose niet te vroeg wordt gesteld. Voor bepaalde kinderen is een klein duwtje in de rug al voldoende om een groot deel van de problemen zelf te overwinnen. Het stellen van een diagnose kan ook pas gebeuren na een aantal maanden effectieve therapie.
De logopedist coacht de ouders in het begeleiden van hun kind met een leerstoornis. Het aanvaardingsproces speelt daarin een belangrijke rol. Ouders worden dagelijks geconfronteerd met de hardnekkigheid van het probleem, ondanks hun inspanningen en vooral de inspanningen van hun kind. Het is belangrijk dat ook zij leren ingrijpen bij fouten en dat ze zeker niet uit het oog verliezen om hun kind blijvend positief te bekrachtigen.
De logopedist zal ook een ondersteunende rol op zich nemen en de coördinatie tussen school en ouders/leerling. Als de diagnose gesteld werd, kan een kind op school STICORDI-maatregelen krijgen. Dat gebeurt aangepast aan het beleid van de school.

De STICORDI is een letterwoord dat staat voor STImuleren, COmpenseren, Remediëren, en DIspenseren

Stimulerende maatregelen: maatregelen die de inzet en de motivatie tot leren vergroten. Bijvoorbeeld: er wordt gerichte feedback gegeven zonder te vergelijken met andere leerlingen. Elke vooruitgang wordt onderstreept en in het licht van de mogelijkheden van het kind geplaatst.
Remediërende maatregelen: de ondersteuning van een zorgjuf of logopedist, die extra oefening aanbiedt aangepast aan de nood van het kind. Een voorbeeld van remediëring bij rekenen is bijvoorbeeld dat terug gegaan wordt naar een niveau dat een kind wel beheerst en dan terug systematisch terug opgebouwd wordt.
Compenserende maatregelen: maatregelen die de struikelblokken om goed te leren verkleinen. Bijvoorbeeld: er mag gebruikgemaakt worden van voorleessoftware of het kindmag een rekenmachine gebruiken als niet hoofdrekenen maar toepassingen getoetst worden.
Dispenserende maatregelen: maatregelen die de leerlingen vrijstellen van bepaalde activiteiten of onderdelen. Er mag bijvoorbeeld gebruikgemaakt worden van een ‘gatendictee ‘ in plaats van een zinnendictee.

Het is heel erg belangrijk dat er een blijvende wisselwerking is tussen school en logopedist en dit in beide richtingen. Een heen- en weerschrift tussen school en begeleidende therapeut kan heel nuttig zijn.