Wat zijn de acht regels van financiële opvoeding?

Het belangrijkste is dat jij ervoor kiest om in jouw huis, aan de keukentafel, het geldgesprek bewust en open te voeren. Dagelijks. Met elkaar, met je kinderen. Vanaf daar zul je genoeg tegenkomen waar je op kunt inspelen. 

Regel 1: Spreken is goud, zwijgen is zilver

Als het gaat om de financiële opvoeding, moeten we de bekende tegeltjeswijsheid even een keertje omdraaien. Spreken is dan goud, in plaats van zilver. Leer je kinderen van jongs af aan om open geldgesprekken te voeren. Maak duidelijk dat er geen schaamte zit rondom geld of financiële onderwerpen. Dat iedereen zijn eigen visie en manieren heeft rondom geld en dat je van elkaar kunt leren. Dat je kunt vallen en weer opstaan. En dat je het daar met elkaar gewoon over kunt hebben. 

Hoe weet je wanneer te spreken? Als het neigt naar ‘je bemoeien met’ of als je gaat verhinderen dat je kinderen eigen keuzes maken terwijl er geen (groot) gevaar is als het fout gaat, kun je denken…  ssssssttt. Of, zoals iemand ooit in een opleiding als tip gaf: koekje in je mond en kauwen. Maar goed… als je dat te vaak doet, passen je broeken niet meer.

Natuurlijk heb je je eigen mening over en je eigen ervaringen met geld. En die draag je mee. Probeer ze alleen niet continu door te laten klinken in de dingen die je zegt over geld. Zeker niet als je daarmee een bepaalde mindset overdraagt, zoals: geld is moeilijk, geld geeft stress, geld is niet voor ons, veel geld = succes.

Regel 2: Zakgeld is geen heilige graal

Zakgeld is oefengeld waar je kind al vanaf vrij jonge leeftijd mee kan starten. Je kind leert daardoor lessen als zelf keuzes maken, plannen, uitgestelde behoeftes en omgaan met teleurstellingen. Maar… het is geen heilige graal. Het is geen kwestie van elke week geld overmaken of geven en klaar. Allerlei andere regels zijn essentieel en niet weg te denken uit jouw financiële-opvoedingpakket. 

Regel 3: Verwerk de lessen in het dagelijks leven

Snoep kopen voor de schoolreis, een video van een YouTuber met een Lamborghini, de laatste sneakertrend, de vakantie van het vriendinnetje naar Bali (terwijl jullie in Cadzand zitten), verschillen in kleedgeld, kapotte telefoons… Er zijn zoveel geldlessen die je gewoon worden aangereikt in het dagelijks leven. Het enige wat jij hoeft te doen, is even de boel de boel laten en tijd nemen voor deze mooie kans om een geldgesprek met je kind te voeren. 

Help hem of haar om eigen, gezonde keuzes te maken. En nee, dat komt niet altijd op de meest gelegen momenten en er gaan ook dingen bij zitten waar je een stevige mening over hebt, maar dan doe je maar net alsof wij naast je zitten en meeluisteren met het gesprek. Graag gedaan.

Regel 4: Visuele lessen blijven lang hangen

Annelou schreef eerder de bestseller Tel je Geld. Een boek vol opdrachten met veel plaatjes en kennis die spelenderwijs wordt verworven. Denk aan het herkennen van een euro, de kenmerken van écht briefgeld, vreemde valuta en meer. Dit boek is niet voor niets een bestseller: doordat het zo beeldend is, krijgen kinderen op een leuke manier belangrijke inzichten. 

Je kunt zelf in je financiële opvoeding ook visuele elementen toevoegen. Dat kan beginnen met het kleuren van de spaarmeter en gaan tot het invullen van een financieel overzicht. 

Regel 5: Schep duidelijke kaders en spreek verwachtingen uit

Niets voelt zo veilig voor kinderen als duidelijke grenzen. Het zijn kaders waarbinnen ze zelf keuzes kunnen maken en kunnen leren. Als het gaat om financiële opvoeding, kunnen dit afspraken zijn waar ze op kunnen vertrouwen:

• deze huishoudelijke taken zijn deze week voor jou (afvinklijst);
• als al je taken zijn uitgevoerd, ontvang je zakgeld;
• je krijgt (…) euro zakgeld per week;
• je ontvangt je zakgeld elke week op …
• zakgeld is wel/niet bedoeld voor snoep;
• cadeautjes voor verjaardagen, Moederdag enzovoort worden wel/niet van je zakgeld gekocht;
• je leent geen geld van andere kinderen.

Maak de afspraken niet té strikt, zodat er ruimte blijft voor je kind om eigen keuzes te maken. Zo kan het voor je kind goed werken om iedere week anderhalve euro zakgeld te krijgen, maar heeft het een stuk minder zin wanneer jij het als ouder vervolgens verplicht om het hele bedrag in een spaarpot te stoppen en niets van het geld te gebruiken. 

Regel 6: Zeg NEE, maar sla niet door

De gouden mix van financieel opvoeden is:

• stel vragen
• daag uit
• geef complimenten
• zeg nee.

Dat laatste is essentieel, ook al lijkt dat in eerste instantie helemaal niet zo. Je wilt je kind graag het beste geven en gunt hem of haar natuurlijk ook wat leuks. Maar doordat jij soms ‘nee’ zegt leert je kind met teleurstelling om te gaan en dat je niet altijd (onmiddellijk) kunt hebben wat je wilt. En dat levert niet altijd een blij kind op dat zegt: ‘Bedankt dat jullie me ook leren wat nee is!’ We kennen tenslotte allemaal het beeld van de schreeuwende kinderen op de grond van de supermarkt (niet?). Toch is ‘nee’ precies de les die je mee wilt geven aan je kind. En het liefst als het nog om een snoepje gaat en niet pas als ze een scooter gaan kopen.

With that said, is het ook niet nodig om door te slaan. Tuurlijk wil je je kind af en toe iets geven. Geniet er samen van, dat hoort ook bij een rijk leven. En zorg dat het echt iets is vanuit waardering en niet vanuit ‘iets goedmaken’.

Een andere vorm van doorslaan die we wel eens zien, is dat ouders bepalen waar het kind wel of niet het zakgeld aan uit mag geven. Hoe vervelend en pijnlijk soms ook, het is toch goed om je kind de verantwoordelijkheid te geven over het eigen zakgeld en daar dus ook de ruimte te geven om verkeerde beslissingen te nemen. Komen we gelijk op de volgende regel.

Regel 7: Wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten

Het is goed om je kinderen verantwoordelijkheid te geven, binnen de grenzen van hun eigen kunnen en passend bij hun ontwikkeling. Je kunt bijvoorbeeld afspreken: als je klussenlijst af is, krijg je je zakgeld. Als je lunchgeld dinsdag al op is, moet je het doen met de boterhammen die je thuis smeert, ook als je vrienden iets lekkers gaan halen. Als je kleedgeld op is, en je jas kwijt bent, heb je pech (en het is soms misschien ook wel koud). Heel sneu natuurlijk en het liefst zou je het willen oplossen voor je kind, maar het leert het meest als het zelf de consequenties van zijn keuzes moet dragen.

Disclaimer: we blijven uiteraard binnen de grenzen van veiligheid. Je wilt je kind-zonder-jas natuurlijk wel beschermen bij (vries)kou. Misschien kun je het een oude jas van jou aanbieden, of is er een andere oplossing die niet per se zijn probleem oplost, maar wel de veiligheid waarborgt.

Regel 8: Wees je bewust van alle andere ‘opvoeders’ om je kind heen

Je kind wordt niet alleen door jou en je partner opgevoed. Huh? Je kind wordt ook beïnvloed door alles en iedereen om hem of haar heen. Denk maar aan vriendjes, vriendinnetjes, reclame en noem maar op.

Beïnvloeding is real. En je kinderen moeten er al vanaf jonge leeftijd mee leren omgaan. Kinderen en jongeren zijn een aantrekkelijke doelgroep voor marketeers. Die hebben drie grote doelen:

• de uitgaven van ouders beïnvloeden via de kinderen;
• de uitgaven van kinderen beïnvloeden;
• de kinderen een positieve associatie bijbrengen bij een bepaald merk, zodat ze het ook willen kopen als ze ouder zijn en zelf meer geld te besteden hebben.

Marketing probeert een bepaalde behoefte te creëren, zodat je op een gegeven moment zelf gelooft dat je iets echt nodig hebt. Zo gaat het natuurlijk ook bij kinderen. Voor hen is ‘meedoen’ en ‘bij de groep horen’ erg belangrijk en dat begint al vroeg. Marketeers kennen hun doelpubliek en spelen daar handig op in.

Meer lezen: Later word ik rijk 

Wees gerust: je hoeft heus geen expert te zijn om je kind bewust te leren omgaan met geld. In dit no-nonsenseboek nemen twee financieel deskundigen (en moeders) je mee langs de how-to's van financieel opvoeden, met concrete tips voor alle leeftijden, makkelijk te onthouden vuistregels en verrassende hersenweetjes.

Je leert waarom zakgeld geven geen heilige graal is, waarom je je kind die dure sneakers soms gewoon moet laten kopen en wat de juiste leeftijd is om hen te waarschuwen voor geldcriminelen. Tot slot geven ze je mee hoe je stap voor stap kunt bouwen aan een rijke mindset, en waarom die meer te maken heeft met vrijheid en met sociaal kapitaal dan met je bankrekening.

Een must-read voor iedere ouder, geen enkele voorkennis vereist!