Wil je een aardig, empathisch en beleefd kind opvoeden? Tuurlijk, net als alle andere ouders. Maar Rome is niet op één dag gebouwd. Het brein van ons kind is dat ook niet. Het duurt 25 jaar voordat de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor emotieregulatie, impulscontrole en executieve functies zich volledig ontwikkelen. En zelfs daarna zijn de hersenen een cultureel orgaan, dat zich zowel aanpast als verandert.
Meestal zijn de dingen die we onze kinderen opleggen eigenlijk ontwikkelingsdiscipline. We maken ons zorgen dat ze geen lessen leren en geen respectvol mens worden. Ons eigen ongemak motiveert ons om in te grijpen. Elke keer als ons kind speelgoed steelt, in elkaar stort of vergeet dankjewel te zeggen, zien we dat als een reden om in actie te komen.
Egocentrisch om te overleven
Maar moeder natuur is een slimme moeder. Ze heeft onze kinderen bewust gemaakt, voornamelijk bewust van zichzelf. Onze baby's verlaten de baarmoeder en verwachten eigenlijk eenzelfde behandeling buiten de baarmoeder. Ze zijn ongelooflijk egocentrisch. Alles draait om hen. Vraag het maar aan elke slapeloze, uitgeputte, overweldigde ouder. Zij weten het. Zijn onze baby's dan egoïstisch? Niet met opzet. Ze zijn egocentrisch om aan hun behoeften te kunnen voldoen via hun primaire hechtingen, een vitaal aspect om te overleven als nieuw mensje op deze aarde.
De eigen kleine bubbel
Die egocentrische verwachtingen verdwijnen niet wanneer onze kinderen twee, vier of zes jaar worden. Nogmaals, gaan paniek, dat is de bedoeling. Kinderen zien de wereld enkel door hun eigen ogen. Volgens hen is de manier waarop zij voelen, denken, zien en doen ook de manier waarop jij dat doet. De dingen bekijken vanuit het standpunt van een ander is een vaardigheid die zich na verloop van tijd pas ontwikkelt.
Hoewel peuters in hun eigen kleine bubbel leven en zichzelf als middelpunt van alles zien, waarbij alles met hen te maken moet hebben, alles volgens hun schema moet verlopen en alles op hun manier moet gebeuren, betekent dat niet dat we onbeschofte, in zichzelf gekeerde nakomelingen hebben. We voeden kinderen op die later volwassenen zullen worden, met volwassen hersenen die op een volwassen manier functioneren. Maar die dag is nog niet vandaag.
Voorbeelden van egocentrisch denken
Egocentrisch denken is dus compleet normaal. Elk jong kind gaat ervanuit dat alles wat er gebeurt betrekking heeft op zijn eigen persoontje. We geven enkele herkenbare voorbeelden:
- Je hebt een zware dag achter de rug en bent zichtbaar emotioneel. Je kind stopt je zijn favoriete knuffeldier in je armen. Het gaat ervanuit dat het knuffeldier jou helpt om je beter te voelen, omdat het bij hem ook altijd het geval is.
- Je kind is druk aan het spelen met blokken. Oma komt binnen en zegt opgewonden goeidedag. Je kind reageert niet, omdat hij opgaat in wat hij aan het doen is. In zijn wereld is het geen prioriteit om te reageren, omdat hij het niet vanuit oma's perspectief kan zien.
- Op een speelafspraakje ziet je kind een ander kind met een speeltje dat ze wil hebben en dus pakt ze het af. Je grijpt in: ‘Je hebt het speelgoed van Sam gepakt. Hoe denk je dat hij zich voelt?’ Je kind heeft geen idee hoe Sam zich voelt. Wat je kind wel weet, is dat zij het speelgoed wilde, het heeft gepakt en zich nu goed voelt.
- De kassierster geeft je kind een sticker. Hij is zo opgewonden en gefocust op het plakken van de sticker op zijn shirt dat het niet in hem opkomt om dankjewel te zeggen. Dat wil niet zeggen dat hij ondankbaar is, maar wel dat hij een pure emotie en gedachte tegelijk voelt en denkt.
Straf egocentrisch gedrag niet
Kinderen zien zichzelf niet alleen als middelpunt van alles, het egocentrisme gaat nog een stapje verder dan dat. Ze geloven ook dat dingen gebeuren omwille van henzelf. Ze voelen zich verantwoordelijk als er iets goeds gebeurt en ze voelen zich schuldig als er iets slechts gebeurt.
Dat gedrag is typisch en past bij de ontwikkeling van jonge kinderen. Wanneer we onze kinderen daarvoor straffen of hen bevelen om het gedrag te stoppen, doen we uiteindelijk meer kwaad dan goed. In plaats van de ontwikkeling te stimuleren van de hogere hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor al deze goede levensvaardigheden, belemmeren we ze juist. We kunnen gedrag waar de hersenen nog niet klaar voor zijn immers niet opjagen of forceren.
3 manieren om ontwikkeling te voeden
Wat kunnen we dan wel doen als ouders? Wat is onze rol? Wees niet bang, we zijn niet hulpeloos en we hoeven niet werkloos toe te kijken als ons kind een ander slaat, speelgoed pakt, of opgaat in hun wereld. Wat telt, is hoe we hun gedrag benaderen. Door een aantal van onderstaande tips op te volgen, kunnen we de ontwikkeling ondersteunen in plaats van tegenwerken, zodat er optimale verbindingen ontstaan voor empathie, compassie en respect.
1. Modelgedrag
Het gedrag dat je bij je kind wilt zien, is het meest effectief. Het cliché klopt: er wordt meer opgevangen dan aangeleerd. Dus, als je wilt dat je kind familieleden begroet, zich verontschuldigt of dankbaarheid toont, geef dan zelf het goede voorbeeld. Wanneer je kind er klaar voor is, zal het echt hetzelfde doen (in plaats van alleen maar woorden te zeggen die jij het hebt opgedragen). ⠀⠀⠀
2. Valideer gevoelens⠀⠀⠀
Als onze kinderen (en wij zelf) begrijpen wat we voelen, kunnen we er beter mee omgaan. Zoek thuis een rustig hoekje uit waar je elke dag samen met je kind een rustig gesprekje kunt houden en kunt vragen naar zijn gevoelens. Door het dagelijkse ritueel van die time-in maken jij en je kind niet alleen de weg vrij voor het begrijpen van zijn eigen zelf (emotiesensaties en kalmerende hulpmiddelen), maar ook voor het omgaan met anderen (opmerken hoe anderen zich voelen en reparaties uitvoeren).
3. Grenzen stellen
Grenzen zijn niet wat onze kinderen niet mogen doen. Grenzen zijn wat we zullen doen. Stel waar nodig grenzen aan bepaald gedrag. Bijvoorbeeld:
- Je kind pakt speelgoed uit de handen van haar broertje of zusje. Reageer kalm: ‘Ik zie dat je dat blok heel graag wilde hebben. Het is zo moeilijk om te wachten. Ik zal je helpen het blok aan je zusje te geven en je mag het hebben als zij klaar is. Wat gaan we doen terwijl we wachten?’
- Je kind slaat je als het boos is. Reageer opnieuw kalm: ‘Ik zie dat je boos bent. Maar ik zal niet toestaan dat je me slaat. Ik zal ons beschermen. Ik ben er voor jou.’
Ouder + kind = relatie
Egocentrisch gedrag maakt deel uit van de reis. Als we onze kinderen met compassie, empathie en respect opvoeden en omringen, zullen ze dat ook weerspiegelen. Als je oefent om de dingen vanuit het gezichtspunt van je kind te bekijken, zullen zij die vaardigheden ook leren.
Onthoud dat je ook als ouder en kind een relatie hebt met elkaar. Het gaat om ons, om wij samen. Vertrouw op je instinct. Vertrouw op de reis van je kind. En vertrouw op het proces. Want dat is precies wat opvoeden is: een proces.
Bron: vrij vertaald naar Generation mindful
