De kracht van herkenning in poëzie: Lijfelijkheid in gedichten voor (gescheiden) ouders

Laat dit nu net de kracht zijn van poëzie en literatuur. Naast een moment om stil te staan en te genieten, kan het zorgen voor troost en verbinding. Voor herkenning. Soms reikt een gedicht je woorden aan om complexe emoties te vatten of te benoemen.  Vaak is het beeldtaal die als pleister op een wonde werkt. Zo mooi verwoord dat pijn lieflijk, teder en zacht kan worden gedragen. 

Schizofreen

Van intens moederen
naar moederziel alleen bestaan.

Van stressvol organiseren naar in het niets opgaan. 
Van warmte en zorgen naar solo slim gaan.

Dames en heren, het is een feit: 
twee levens voor de prijs van één!

Kan je ze rijmen, zonder pijn of strijd? 

Kwestie van liefdevol loslaten 
kwestie van stilstaan en tijd. 

Marijke Umans

Thema lijfelijkheid 

Tijdens de eerste week van februari staan gedichten in de schijnwerpers dankzij de poëzieweek in zowel Nederland als bij ons met tal van lezingen, optredens en activiteiten. Dit jaar staat het thema ‘Lijfelijkheid’ centraal. Dit thema rijmt perfect bij de ervaring van een scheiding die in een bepaalde fase letterlijk door merg en been gaat. 

Bij een kersverse scheiding of op pijnlijke momenten, kan het aanvoelen alsof elk deel van je lichaam, van kop tot teen, de pijn, het verlies en de emotionele verscheurdheid voelt. Het is een diepe, fysieke ervaring die vaak gepaard gaat met een bonzend hart, een knoop in je maag of slapeloze nachten. Maar juist in die lijfelijkheid schuilt ook de kracht om te helen – door te voelen, te verwerken en uiteindelijk je lichaam weer rust te gunnen. Laat poëzie daar af en toe een handje bij helpen. 

Herkenning als troost en kracht

Het lezen van een gedicht of een verhaal waarin je je eigen situatie herkent, kan voelen als een verademing. Ineens is daar een stem die verwoordt wat je zelf moeilijk onder woorden kan brengen. Poëzie en verhalen bieden niet alleen herkenning, maar ook een veilige ruimte om emoties te voelen – van verdriet tot boosheid, van hoop tot verwarring. Voor jou als gescheiden ouder, betekent dit dat je kunt beseffen: je bent niet alleen.  Wat jij voelt, is menselijk. En er zijn anderen die dit ook hebben doorstaan. (En nu gelukkig zijn of een nieuwe succesvolle relatie hebben, of … ) 

Voor tieners kan herkenning in literatuur een veilige manier zijn om te reflecteren op wat zij meemaken. Soms vinden zij het moeilijk om in woorden uit te drukken hoe ze zich voelen of om direct met jou of hun andere ouder te praten. Een goed gedicht of verhaal kan een brug slaan tussen  jou en je kind. Samen een gedicht lezen over verlies, verandering of zelfs liefde in nieuwe vormen, kan helpen om gesprekken op gang te brengen.

Wil je eens wat uitproberen tijdens de week van de poëzie?  Enkele tips.

1. Lees samen gedichten 
   Kies een gedichtenbundel die toegankelijk is voor tieners en lees samen. Denk aan werk van dichters zoals Ted van Lieshout, Bette Westera, Kees Spiering, Joke Van Leeuwen, Edward Van de Vendel, Bart Moeyaert en zoveel andere auteurs.  Laat je kind een gedicht kiezen dat hem aanspreekt en vraag waarom. Het kan verrassende inzichten geven in hoe hij zich voelt. De insteek kan het lijf zijn dankzij de poëzieweek, kan scheiding of afscheid zijn maar kan ook net heel veel lucht geven om over een ander thema te kiezen. Het is fijn om samen met je kind dit moment aan te grijpen. Wie weet is het zo fijn, dat je het nog wel vaker doet vanaf nu. 
   Wil je dit moment toch aangrijpen om over de scheiding te praten? In dit artikel van Klasse staan er enkele boekentips rond. Je kan ook op sites zoals boekenzoeker, goodreads, pluizuit en Pinterest online wat zoeken en in de bibliotheek zelf natuurlijk boeken gaan voelen en snuffelen (en tips vragen voor toffe poëziebundels).
2. Creatieve pen? Schrijfzin? Schrijf zelf ! 
   Poëzie is niet alleen iets om te lezen; het is ook een krachtige manier om je eigen gevoelens te uiten. Schrijf op wat je voelt, zonder dat het perfect moet zijn. Het moet niet meteen een bundel worden, voor jezelf schrijven is zo helend! 
   Dat kan met een eenvoudige haiku, een losse gedachtestroom of een simpel rijmschema. Moedig ook je kind aan om te schrijven, een ‘elfje’ werkt voor vele leeftijden en is heel eenvoudig. Hier legde ik toen ik tijdens corona van thuis uit les gaf zelf uit hoe je aan de slag kan gaan … Misschien kan je de insteek nemen van lijfelijkheid en een lichaamsdeel nemen om rond of vanuit te schrijven? Een lichaamsdeel koppelen aan een gevoel? 
3. Laat lijfelijkheid toe 
   Tijdens de Poëzieweek staat het lichaam centraal. Gebruik dat als een uitnodiging om te voelen. Wat doet een scheiding met je lichaam? Waar voel je het? Wat voel je? Hoe voelt spanning, verdriet, maar ook opluchting? Gedichten over aanraking, fysieke nabijheid of afstand kunnen helpen deze emoties te verkennen. Je kan ook bij verschillende lichaamsdelen een stukje schrijven of zoeken … ook voor tieners! Kan hilarische resultaten opleveren.
4. Kies hoopvolle verhalen 
   Zoek naar poëzie en verhalen die niet alleen de pijn van scheiding benoemen, maar ook de veerkracht van mensen  tonen. En niet onbelangrijk: humor! Ook al voelt een scheiding niet humoristisch, je kan wel iets doen met een gedicht over acht oma’s bijvoorbeeld en dus 16 armen om te omarmen… of wat bij puntje 3 staat levert gegarandeerd ook wat humor op. 
5. Deel je ontdekkingen 
   Vind je een gedicht of verhaal dat je raakt? Deel het met je kind of een vriend(in). Het kan een waardevolle manier zijn om verbinding te maken, ook als de woorden van jezelf soms even ontbreken. Misschien kan je een avond organiseren waarbij iedereen een gedicht uitkiest en meeneemt om aan elkaar voor te lezen? Als je dat allemaal ‘te’ vindt of helemaal niks voor jou, kan je misschien een vorm ervan toepassen en een gedicht zoeken en delen via een kaartje dat je iemand schrijft? Misschien samen met je tiener? Jij zoekt een gedicht uit om hem of haar te geven en andersom? Een stapje verder kan zijn dat het een gespreksopener is; waarom werd dit gedicht specifiek gekozen? 

Lijfelijkheid en liefde in nieuwe vormen

Het thema ‘Lijfelijkheid’ in de Poëzieweek nodigt uit om stil te staan bij het lichamelijke in ons leven en onze relaties. Een scheiding kan voelen als een fysieke scheur – in je hart, je huis en je dagelijks leven. Maar poëzie herinnert ons eraan dat lijfelijkheid ook helend kan zijn. Een omhelzing van je kind, een aanraking, een glimlach of een nieuwe liefde!

En als laatste … heb je geen kinderen tijdens de poëzieweek en geen partner? Boek die afspraak bij de masseur of plan en dagje sauna in. Geniet met hart en ziel euh ziel en lijf!