Bevallen met lachgas: een alternatief?

Recent pleitten de Vlaamse vroedvrouwen in de media voor het gebruik van lachgas als tussenoplossing voor een epidurale of een bevalling zonder epidurale. Prof. Spitz, gynaecoloog aan het UZ Leuven, is niet helemaal enthousiast over dat idee...

Een beetje achtergrond

Vanaf het begin van de 19de eeuw gingen vooral tandartsen en gynaecologen op zoek naar middelen om de pijn te verzachten bij heelkundige ingrepen en bij bevallingen. Vooral dat laatste was in die tijd zo niet vanzelfsprekend, omdat pijn als het ware van nature bij een bevalling scheen te horen.

Aanvankelijk werd vooral geëxperimenteerd met het inademen van verdovende gassen. Het testen daarvan gebeurde vaak door de onderzoekers zelf in soms erg hilarische en eerder gevaarlijke omstandigheden (je wilt echt niet weten in welke staat ze soms werden teruggevonden door hun vrouw...) Naast ether en chloroform staat ook lachgas in het rijtje van de gassen die ongeveer tweehonderd jaar geleden hun weg naar de klinische praktijk vonden. Als in 1853 koningin Victoria van Engeland haar achtste kind Leopold onder chloroformverdoving ter wereld brengt, begint eigenlijk de moderne anesthesie.

Lachgas werd in 1776 ontdekt en was, zoals trouwens nu nog, in bepaalde betere kringen al vlug populair als roesmiddel. Op kermissen leidde het gebruik ervan lang tot een 'giechelende attractie'. Maar belangrijker is dat lachgas, en dit in tegenstelling met ether en chloroform, nog steeds een belangrijke plaats inneemt in de moderne anesthesie. 

Lachgas vandaag

Het inhaleren van lachgas - meestal een combinatie van 50 procent lachgas met 50 procent zuurstof - wordt al tientallen jaren gebruikt bij de pijnbestrijding van weeën, vooral in Engeland, Scandinavië en andere landen, en heel weinig in de Verenigde Staten en bij ons. Dit laatste niet, denk ik, omdat we geen lachgas hebben, maar omdat we wat verwend zijn en wat complexere, maar ook meer efficiënte en veilige middelen ter beschikking kunnen stellen indien nodig.

In het geval van lachgas dient de moeder zichzelf de verdoving toe. Ze houdt een inademingsmasker voor haar mond en neus en ademt het mengsel van lachgas en zuurstof in. Omdat het effect van de verdoving pas na een 50-tal seconden optimaal is, is een goede timing belangrijk. Als men pas met de inademing start op het moment dat de wee begint, dan piekt de pijn meestal na 30 seconden voordat de verdoving (na 50 seconden) haar hoogtepunt bereikt. Idealiter start je dus dan het best een 30-tal seconden voor de nakende wee met het inademen van het gas, wat toch enige training vergt. Tijdens de tweede fase van de arbeid, als men actief mag meeduwen, wordt dit echter moeilijk, ook al is dan de nood aan pijnstilling meestal het hoogst.

Een veiligheid van deze toedieningstechniek bestaat erin dat, als men te verdoofd raakt, men het masker lost en ophoudt lachgas in te ademen (minstens totdat men terug bij bewustzijn is). 

Lachgas als volwaardig alternatief?

Voordelen: 

1. Lachgas wordt snel verwijderd via de longen en stapelt zich niet op bij moeder of de foetus.
2. Het beïnvloedt de kwaliteit van de baarmoedersamentrekkingen ook niet.  

Nadelen: 

1. Sommigen raden verdoving via gasinademing bij zwangere vrouwen en kinderen af, omdat onderzoek met dieren heeft aangetoond dat het hersenaftakeling zou veroorzaken. Maar bij mensen kon dit (nog) niet worden aangetoond.
2. Men moet zeker voorzichtig zijn bij vrouwen met longaandoeningen. 
3. Men moet ook extra voorzichtig zijn als er gelijktijdig andere krachtige pijnstillers worden gegeven. In dat geval moeten de zuurstofwaarden in het bloed van de moeder goed worden opgevolgd en moet je over een goed gasafzuigsysteem beschikken (lachgas is ook een van de gassen met een broeikaseffect!). 
4. De doeltreffendheid van lachgas bij pijnbestrijding is niet zo duidelijk. Bij de meeste, maar zeker niet alle moeders, vermindert het de pijn significant, maar bij velen niet volledig.
5. Misselijkheid bij 5 tot 40 % van de gebruiksters en braken bij 15% zijn de belangrijkste nevenwerkingen.   

Conclusie: te gevaarlijk in een thuissituatie

Lachgas kan nog een plaats hebben in de moderne verloskunde als betere alternatieven niet beschikbaar of gewenst zijn. Maar of het promoten van deze algemene verdoving naar de thuisbevalling een vooruitgang is, zou ik durven te betwijfelen. Zelf lijkt me dit ver af van de filosofie van 'natuurlijke bevalling', en gaat het toch om een tweederangsmiddel dat, indien het in een thuissituatie wordt gegeven, onvoldoende veilig en te polluerend is. In het geval niet-medicamenteuze pijnbestrijding tekortschiet, zijn er vandaag veel doeltreffendere en veiligere middelen beschikbaar.