Vraag/antwoord: logopedie bij jonge kinderen

1. Mijn kleuter stottert. Is dat tijdelijk? Vanaf wanneer moet ik logopedie overwegen?

Het kan inderdaad zijn dat een kindje met een normale spraak- en taalontwikkeling lijkt te stotteren. Het kan dan gaan om fysiologisch stamelen, een normaal verschijnsel in de ontwikkeling stottert. Dat is meestal omdat het inhoudelijk al verder staat, maar qua taal nog niet even ver is.

Op dat moment wil een kind een bepaalde boodschap overbrengen, maar moet heel hard nadenken over de juiste woorden, taalvorm, articulatie … Dan kan het zijn dat de vloeiendheid in het spreken wat in het gedrang komt.

Algemeen zeggen we dat je het best ingrijpt als je kindje voldoet aan een van de volgende drie criteria:

1. Je kind beseft zelf dat het niet vloeiend spreekt, en ondervindt er zelf hinder van of ontwikkelt spreekangst.
2. Er zijn stotteraars in de familie.
3. Het gaat over blokkades of herhalingen van klanken of verleningen. Een keer een woord herhalen kan geen kwaad. Ook eens de zin hernemen is niet zo erg. Maar wees alert als je hoort dat een kind blokkeert nog voor de klank eruit komt, of als een kind klanken binnen een woord herhaalt of verlengt. Soms merk je ook secundaire stotterkenmerken op, zoals meebewegingen van ogen, lippen, stopwoordjes ...

Bij deze drie zaken mag er een alarmbelletje afgaan. Al wil dat niet zeggen dat het meteen zal uitgroeien tot een groot probleem.

Bij (een vermoeden van) stotteren is het wél belangrijk dat je hulp zoekt bij een logopedist die gespecialiseerd is in stottertherapie. Want een stottertherapeut is nodig om deze problematiek vast te stellen en te behandelen.

2. Vanaf wanneer moet je naar de logopedist als het spreken bij een peuter/kleuter niet op gang komt?

Dat is natuurlijk afhankelijk van verschillende factoren. Maar als je als ouder al een duidelijk verschil opmerkt met leeftijdsgenoten of een ouder broertje of zusje, en jij je zorgen maakt, dan kan het zeker geen kwaad om advies in te winnen bij een logopedist.

Er zijn signalen of indicaties dat logopedie of ondersteuning misschien nodig is:

• Je merkt dat je kindje zich bewust is van het feit dat hij of zij moeilijk begrepen wordt en gefrustreerd is. En daardoor moeilijk contact zoekt met andere kinderen of volwassenen.
• Hoe staat het met de voorlopers van de gesproken taal? Hoe is de communicatieve intentie van je kindje? Als je kleuter weinig spreekt, maar er is wel een mooie non-verbale communicatie en een duidelijke communicatieve intentie (oogcontact, beurtwisseling, gebaren …), dan kan je soms nog even afwachten. Maar als het kindje ook qua non-verbale communicatie niet op leeftijd zit, dan is het nodig om logopedie te overwegen op jonge leeftijd.

Bij jonge kinderen werken we bij voorkeur met indirecte therapie via adviezen aan de ouders in plaats van directe oefentherapie. Directe en indirecte therapie kunnen ook samengaan, maar dan moet het kindje wel therapierijp zijn.

Raadpleeg een logopedist wanneer je kleuter rond de leeftijd van 3 tot 4 jaar

• nauwelijks in zinnen praat – dat mogen gerust nog korte zinnetjes zijn van 3 tot 5 woorden met ‘vormelijke foutjes’. Voor de stap naar samengestelde zinnen heeft je kindje nog tijd :-).

• grotendeels onverstaanbaar is en bijvoorbeeld meerdere klanken niet kan uitspreken (en zeker als je merkt dat dit hem frustreert).

Meer info over wanneer je kindje naar een logopedist moet? Logopediste Nele maakte een duidelijk overzicht.

3. Mijn dochtertje van vier jaar heeft problemen met bepaalde klanken. Wanneer schakel ik het beste logopedie in?

Bij kinderen jonger dan 4 jaar is het normaal dat woorden nog vereenvoudigd worden om makkelijker uitgesproken te worden. Ook kleuters van 4 jaar kunnen af en toe nog woorden verkeerd uitspreken. Meestal kan je wachten tot de tweede kleuterklas om logopedie op te starten. Je kindje moet namelijk therapierijp zijn. Wanneer het kindje gefrustreerd is of moeilijk tot niet verstaanbaar is, start je best logopedie.

Het is normaal dat de klankdifferentiatie bij jonge kindjes nog niet helemaal juist zit. Maar als er erg duidelijke indicaties zijn, startten we vroeg. Zo niet, dan kan je wachten tot de tweede kleuterklas. Je kindje moet namelijk therapierijp zijn.

Moeilijkere klanken zoals de ‘r’, ‘s’, clusters met ‘sch’, ‘gr’, ‘schr’ … kunnen wel wat langer uitblijven. Maak je daar in het begin niet te veel zorgen over. Een kind heeft nog ruim de tijd tot de leeftijd van 5 tot 6 jaar vooraleer deze klanken en klankverbindingen er correct moeten uitkomen. Neem als richtlijn dat je kindje deze en andere medeklinkerverbindingen moet kunnen uitspreken tegen de tijd dat het leert lezen. Anders ga je beter langs bij een logopedist.

Brengt de moeilijke uitspraak van letters of klanken op vroegere leeftijd de verstaanbaarheid in het gedrang, dan is het wel nodig om therapie dan te starten. Zeker als je kindje er ook door gefrustreerd is.

4. Mijn kleuter praat heel erg luid, roept bijna. Kan logopedie helpen om zijn stemvolume te controleren?

Eerst en vooral zou ik bij een kindje dat luid praat nagaan of het wel normaal hoort. Misschien heeft het last van (licht) gehoorverlies. Als we starten met logopedie, gaan we sowieso altijd na of een kind normaal horend is.

Luid praten kan ook liggen aan het temperament van het kindje. Dan kan je eerder werken via psycho-educatie. Leg uit aan je kind waarom luid(er) praten niet zo goed is en wat de nadelen kunnen zijn (bijvoorbeeld stemproblemen zoals stemknobbeltjes). Dat is ook zo als je kindje vaak stemmetjes nadoet of zijn stem verkeerd gebruikt.

Let er natuurlijk mee op als je je kindje te vaak aanmaant om zachter te praten. Het zou daardoor misschien zijn spreekdrang kunnen verliezen. Het is soms een moeilijk evenwicht.

Een logopedist kan dit uitleggen op kindermaat. Dus langsgaan voor een sessie is zeker mogelijk. Maar zolang je kind geen stemstoornis heeft, is het geen echt logopedisch probleem dat therapie vereist.

5. Klopt het dat een fopspeen niet goed is voor de spraakontwikkeling van een kindje?

Dat klopt. Natuurlijk niet bij baby’s, maar hoe vroeger je stopt met een tutje, hoe beter. Door een fopspeen (of een duim) kunnen de tandjes naar voor groeien en houd je een verkeerde houding van de tong in rust in stand.

Normaal moet je tond in rust lichtjes aangezogen achter de bovenste snijtanden. Zo oefent die een druk uit op het verhemelte en de bovenkaak, waardoor die normaal kunnen groeien. Maar als je de fopspeen in de mond hebt, ligt de tong laag, vaak tussen de tanden. Hierdoor wordt ook een infantiel slikpatroon in stand gehouden. Dat alles kan later inderdaad een impact hebben op de spraakproductie van een kind.

Probeer het gebruik van de fopspeen vooral te beperken tot de nacht of eventueel tijdens een autorit. Bouw de fopspeen af als je peuter twee jaar wordt.

6. Wanneer raadpleeg je een logopedist voor een oudere kleuter of beginnende lagere schoolleerling?

Een logopedisch onderzoek en eventueel therapie zijn aan de orde wanneer je kind

• geen lange (samengestelde) zinnen leert te gebruiken.
• geen correcte zinnen kan vormen (hier en daar een foutje tegen onregelmatige vervoegingen en verbuigingen kan zeker nog).
• moeilijk verstaanbaar blijft voor vreemden.
• bepaalde klanken nog steeds niet kan uitspreken.
• moeite heeft met het vertellen van coherente verhalen.
• de verbale opdrachten op school moeilijk of verkeerd begrijpt.

In de derde kleuterklas wordt je kindje voorbereid op de grote stap naar het eerste leerjaar. Wanneer dat niet helemaal loopt zoals het moet, kan de kleuterleid(st)er doorverwijzen naar een logopedist. Zeker wanneer het gaat om

• het fonologische bewustzijn (lees: vaardigheden zoals woorden verdelen in lettergrepen, lettergrepen samenvoegen om woorden te vormen, rijmen ...)
• de kennis van rekenbegrippen (meer, minder, eerste, laatste ...)
• het begrip van (meervoudige) opdrachten.

Het is ten slotte belangrijk dat je kindje alle klanken en klankcombinaties correct kan uitspreken tegen de tijd dat het leert lezen.

Vooraleer we leerstoornissen vaststellen en kijken of therapie nodig is, moet je kind minimaal 6 maanden les gekregen hebben. Het kan zijn dat je kindje een moeilijkere start heeft gemaakt, maar wel is bijgebeend. Pas als er sprake is van een hardnekkig probleem dat niet opgelost kan worden met de normale ondersteuning op school, gaan we richting een leerstoornis. En dan kan je extern hulp zoeken.

Algemene raad van onze logopediste Nele

Jij kent je kindje nog altijd het beste van al. Heb je het gevoel dat er iets niet klopt? Twijfel je of logopedie nodig is? Vraag gerust advies aan een logopedist. Vaak word je overspoeld door goedbedoelde tips van leerkrachten, grootouders, buren ... maar enkel een deskundig hulpverlener als een logopedist kan (eventueel op basis van een gestandaardiseerde test) de meest efficiënte raad geven.

Logopedie nodig? Dat wordt terugbetaald (oef!)

Een vertraagde spraak- en taalontwikkeling komt regelmatig voor. Ouders worden steeds vaker doorverwezen naar een logopedist met hun kindje. Deze kan, aan de hand van de juiste testen, uitmaken of therapie nodig is.

Maar wat kost dat precies? En moet je dat allemaal uit eigen zak betalen of krijg je het terugbetaald? De tarieven voor logopedisten die aangesloten zijn bij het RIZIV worden elk jaar vastgelegd. Je vindt de actuele tarieven voor logopedie op de website van het RIZIV.

Gelukkig moet je het niet alles zelf betalen. Om te beginnen is er een wettelijke terugbetaling via de ziekteverzekering voor een aantal logopediebehandelingen. Daarvoor heb je een voorschrift van de dokter (kinderarts, KNO-arts …) nodig. Hierdoor krijg je al een deel terugbetaald van de sessies logopedie. Hoeveel die precies bedraagt, hangt af van de behandeling.

Maar wat als je kindje behandeld wordt voor een probleem dat je geen recht geeft op een terugbetaling via de wettelijke ziekteverzekering? Dan kan je terecht bij je ziekenfonds. Helan Ziekenfonds voorziet om de 5 jaar een terugbetaling van 10 euro per individuele sessie, met een maximum van 150 sessies. Even snel gerekend: je kan tot 1500 euro terugbetaald krijgen. Meer dan de moeite! Deze tegemoetkoming staat los van de wettelijke terugbetaling.

Ben je lid van Helan Ziekenfonds, dan moet je gewoon het terugbetalingsformulier laten invullen door de logopedist. Of je werkt via de Helan-app: je zet de factuur of het getuigschrift van de logopedist erin en zo ontvang je de terugbetaling.

* Deze blog is tot stand gekomen in samenwerking met onze partner Helan Ziekenfonds. Meer info over ons advertentiebeleid vind je hier.