Opvoeding rond gebruik digitale en sociale media begint al op jonge leeftijd
Met maatregelen als leeftijdgrenzen en leerplannen denken politiek en onderwijsinstanties kinderen te beschermen en hen de beste kansen te geven in hun ontwikkeling. Toch zien we dat deze vooral voortgaan op wat wij als volwassenen kennen van digitale media en hoe wij deze gebruiken. Wanneer we denken aan kinderen opvoeden voor de toekomst, kijken we naar onze opvoeding en onze achtergrond. Goed bedoeld, maar niet echt vooruitziend.
De digitale toekomst is hier
De digitale toekomst is er al, dus we moeten de realiteit onder ogen zien en onze kinderen opvoeden in de wereld waar ze in leven. Kinderen gebruiken digitale media als een onderdeel van hun spelen – en leren – op steeds jongere leeftijd. Zo speelt maar liefst 50% van de kinderen al met digitale media, meestal een tablet of smartphone, vóór ze 2 jaar oud zijn!
Wanneer we het hebben over kinderen onder de 2 jaar, dan spreken we uiteraard over opvoeding thuis. Het is dus een evidentie dat bij de digitale ontwikkeling van onze jongste kinderen de ouders een zeer belangrijke rol spelen.
Net als met vele zaken telt ook bij de regels voor online media dat hoe vroeger een kind deze leert hoe beter. Zo stelt ook Gemma Steeman: “als je kind al op jonge leeftijd went aan afspraken over beeldschermgebruik, hebben ze er op latere leeftijd ook minder moeite mee”. Probeer maar eens aan een puber uit te leggen dat hij plots iets niet meer mag dat hij ervoor steeds normaal heeft gevonden.
Focussen op het positieve
Belangrijk is het om samen positief te focussen. Een mooi voorbeeld van hoe dit kan is de MediaDiamant van Mediawijzer.net. De MediaDiamant beoogt dat ouders en professionals media op een actieve, positieve en natuurlijke manier integreren in de opvoeding, met een focus op de kansen die media kunnen bieden.
En die kansen zijn er voldoende, ook voor kleine kinderen, en niet in het minst wanneer we spreken over het bouwen van een sterke persoonlijke (online)identiteit die hen onderscheidt van anderen. De basis van hun ‘zijn‘, die doorwerkt in hun gedrag, gevoelens en gedachten. Die hun overtuigingen, verwachtingen, voorkeuren, waarden en normen bepaalt. Hoe ze hun eigen ‘ik’ opbouwen, wordt mee bepaald door hun omgeving en de invloeden die ze van buitenaf ondervinden.
Invloed
In deze sterk gemediatiseerde wereld worden zeer jonge kinderen blootgesteld aan allerlei invloeden op een leeftijd waarop hun persoonlijkheid nog erg kneedbaar is. Het zijn dus niet enkel meer ‘hechtingsfiguren’ die hun blik op de wereld bepalen. De online invloeden die ze opdoen met de onschuldige YouTube filmpjes en spelletjes die ze spelen bepalen mee hun persoonlijkheid en hebben een duidelijke impact op hoe voorkeuren, waarden en normen worden ontwikkeld.
Om hun identiteit op te bouwen, moeten kinderen genoeg ruimte en vertrouwen krijgen, zodat ze kunnen ontdekken met vallen en opstaan. Het is onze rol als opvoeder om hen daarin te ondersteunen, hen bij te staan daar waar hun kritische vaardigheden nog niet genoeg ontwikkeld zijn. Hen weerbaar te maken voor invloeden die mogelijk een negatieve invloed op hun welbevinden en ontwikkeling hebben.
Samen heeft voor ons als digitale ‘oudjes’ ook voordelen. Het lijkt alsof deze kinderen geboren zijn met de kennis om te ‘swipen‘ en online te navigeren alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Door samen op digitale ontdekkingsreis te gaan, kunnen de jonge en oudere generaties van elkaar leren.
Clickbait voor kleuters
Iedereen heeft het al wel eens gezien, of zelf gedaan. Niets zo makkelijk om onze kleine kapoen stil te houden wanneer we als volwassenen eens rustig willen praten, op restaurant of zelfs thuis. Een fopspeen is lang niet zo efficiënt om ze lange tijd rustig te houden als de smartphone van mama!
Eén van die mogelijke invloeden waar vele opvoeders zich niet van bewust zijn, ligt verscholen in onschuldige filmpjes op YouTube en die hebben mogelijke een grote invloed op de ontwikkeling van onze peuters. Zo blijkt uit onderzoek van Juliet Schor dat baby’s van 18 maanden al logo’s kunnen herkennen en daarbij positieve associaties met bekende speel- en snoepmerken leggen.
YouTube-kanalen maken daar uiteraard handig gebruik van, via algoritmes en de zogenaamde kleuterclickbait. Wanneer een kind een paar keer doorklikt op een bepaalde video, volgen steeds nieuwe filmpjes die daarmee te associëren vallen. Al snel blijken de aangeboden video’s echter niet meer tot de oorspronkelijke Dora the Explorer of Disneyreeks te behoren en zijn ze echt wel minder geschikt voor de gevoelige oogjes van onze kleine kapoenen.
De online opvoeding van onze digitale burgertjes begint dus veel vroeger dan we denken. Kritische vaardigheden aanleren aan een 18-jarige is niet mogelijk. Als ouder een betrokken rol spelen is dus meer dan nodig. En deze betrokkenheid gaat ook verder wanneer onze kinderen naar de kleutertuin gaan.
Katja Schipperheijn
Wil je zelf meer weten over hoe je als school of ouder je kinderen kan voorbereiden op een digitale toekomst? Het boek Digitale Burgertjes geeft je meer inzicht in de wereld waar onze kinderen in opgroeien. Met handige tips, een stappenplan rond online identiteitsontwikkeling en leuke oefeningen om zelf mee te doen.
