Financiële opvoeding: tips per leeftijd

In de tijd dat onze ouders opgroeiden bestond de term ‘financiële opvoeding’ nog niet. Je leerde door te kijken hoe je (groot)ouders het deden. Waarschijnlijk ben jij, net als wij, opgegroeid in een tijd waarin financieel alles gewoon wel liep, zonder verder al te grote ups en downs. Hard werken, carrière maken en dan met pensioen was een beetje het credo en dan het liefst met een huisje, boompje, beestje ergens tussenin. Je opa en oma gingen op een redelijke leeftijd met pensioen en je zag je leven ook al zo lopen.

Maar ja… dat is nu wel anders. De verwachting is niet meer dat je rond je 65ste met pensioen kunt gaan, dus richten we ons leven anders in: een tussentijdse sabbatical, genieten in alle seizoenen van je leven. Ook maken alle technologische ontwikkelingen, de 24-uurseconomie en het langzaamaan verdwijnen van fysiek geld dat je op een andere manier met geld moet leren omgaan dan zoals je zelf hebt geleerd.

Grote kans dat je een financiële opvoeding spreken zelf nooit echt hebt meegekregen. Als je nu terugkijkt op je eigen leven (en heel eerlijk bent) zijn er vast momenten geweest dat je zelf ook graag tips of hulp had gehad. Houd dat dus in je achterhoofd wanneer je kinderen even geen zin hebben in je geldtips. Je kinderen kunnen je hulp goed gebruiken, ook al beseffen ze het misschien nog niet.

Tips voor tieners 

12-14 jaar

• Je kind kent het verschil tussen needs en wants – Verleidingen, groepsdruk en gierende hormonen: een pittige uitdaging voor opgroeiende kinderen. Ga regelmatig samen zitten om een lijst te maken van de dingen die ze echt nodig hebben en de dingen die ze graag willen. En organiseer die lijsten dan op volgorde van prioriteit. Door de lijsten regelmatig te bekijken, aan te passen en bij te schaven, staan ze sterker in hun schoenen als er weer een verleiding op hun pad komt.
• Je kind kan een aankoop uitstellen – Nadenknachtjes. Hier zijn wij enorm grote fans van. Door een nachtje te slapen over een aankoop, voorkom je een impulsaankoop. Een beetje nadenktijd werkt bij iedereen (wij maken er zelf ook gebruik van).
• Je kind herkent de invloed van reclame – Vertel je kind dat winkels en apps gebruikmaken van psychologische trucjes zoals ‘beperkte voorraad’ of ‘tijdelijke aanbieding’ om een gevoel van urgentie te creëren. Laat voorbeelden zien als je die tegenkomt.
• Je kind heeft overzicht over inkomsten en uitgaven – Check elke maand de inkomsten en uitgaven. Zo zien jullie meteen of het goed gaat. Dit kan heel makkelijk in de bankapp. Check ook meteen of alle betaalverzoeken zijn betaald en ontvangen. Dan leert je kind om dat ook in de gaten te houden. Niets zo vervelend als moeten vragen om je geld.

15-17 jaar 

• Je kind kan sparen voor een grotere aankoop – Leer je kind om continu nieuwe spaarpotjes aan te maken. Nieuwe mobiel gekocht? Of terug van vakantie? Maak meteen een nieuw spaarpotje aan: ‘mobiel’ of ‘vakantie’. Zo ontstaat er een spaarritme en is sparen makkelijker vol te houden.
• Je kind weet wat werken in loondienst betekent – Is je kind op zoek naar een (nieuw) bijbaantje? Help je kind met het opstellen van een lijstje van wat ze zoeken. Is een hoog uurloon belangrijker dan de locatie? Of is de sfeer en werken met vrienden het allerbelangrijkste? Door prioriteiten te stellen kan je kind gerichter zoeken naar een baan die het best bij hem of haar past.
• Je kind weet wat een abonnement inhoudt – Bespreek met je kind de kosten, risico’s én de fijne lettertjes van abonnementen. Leer het dat ‘gratis’ niet altijd echt gratis is. Heeft je kind onbedoeld een abonnement afgesloten? Geef dan aan het bedrijf door dat het om een minderjarige gaat. Onze persoonlijke ervaring is dat de bedrijven coulant reageren en het snel regelen. Het is tenslotte ook bij wet verboden.
• Je kind begrijpt wat een verzekering is – Als tieners meer vrijheden krijgen, zoals met een scooter rijden of met vrienden op vakantie gaan, komen er nieuwe risico’s bij kijken. Daarnaast kunnen ze per ongeluk schade toebrengen aan eigendommen van anderen. Leg je kind uit wat verzekeringen zijn, welke types er bestaan en waar zij zelf wel of niet voor verzekerd zijn.
• Je kind snapt dat je niet slapend rijk wordt – Veel jongeren dromen ervan snel veel geld te verdienen (sociale media spelen hierin ook een grote rol) en kunnen daardoor worden verleid tot risicovolle financiële beslissingen. Leg uit dat ‘snel rijk worden’ vaak te mooi klinkt om waar te zijn en dat het belangrijk is om altijd kritisch te blijven.

18-20 jaar 

Officieel is je kind vanaf 18 jaar financieel zelfstandig. Dat start precies klokslag middernacht (net als bij Assepoester). Je kind kan nu zelfstandig contracten en abonnementen afsluiten. Alle overheidspost gaat rechtstreeks naar je kind toe. En ja, ook stemmen, zelfstandig autorijden en legaal alcohol drinken (in Nederland) hoort bij deze mijlpaal.

Je kind is voor de wet financieel zelfstandig, maar heel eerlijk… in de praktijk zijn veel jongeren nog niet in staat om die verantwoordelijkheid te dragen. Ze hebben meestal wel wat kennis en basisvaardigheden, maar ze missen ervaring en hun brein is nog niet volledig ontwikkeld. Alle jaren waarin je als ouder samen met je kind hebt gepraat over geld worden nu waardevoller dan ooit. Als je kind weet dat hij of zij bij jou terecht kan met vragen, dan heb je veel bereikt.

Wordt jouw kind 18 jaar? Dan heb je per direct niet langer toegang tot en inzicht in alle rekeningen die op naam staan van je kind. Dat zijn dus ook de spaarrekeningen waar jij geld op hebt gespaard voor je kind (tenzij je dat hebt gedaan onder je eigen naam).

Vind je dat jouw kind nog niet kan omgaan met een groter bedrag? Hef dan voor die achttiende verjaardag de rekeningen op en stort het geld op een rekening op jouw naam. Let op! Het geld is officieel wel van je kind, dus je mag het niet zomaar voor jezelf gebruiken. Je moet het beheren in het belang van je kind. Bepaal voor jezelf wanneer je het geld wel overdraagt. En hanteer deze lijn voor alle kinderen in je gezin. Maak afspraken met je kind over dit bedrag. Omschrijf bijvoorbeeld waarvoor het geld is bedoeld.

• Je kind kan zelfstandig bankzaken regelen – Als ouder heb je geen toegang meer tot de bankrekeningen die op naam van je kind staan. Vind je kind het fijn als je meekijkt? Regel dit dan samen bij de bank. Let op! Dit kan pas als je kind 18 jaar is.
• Je kind weet bij wie het terecht kan met geldvragen – Laat je kind een lijst maken met contacten die het kan bellen bij bepaalde vragen. Niet alleen over geld, maar bijvoorbeeld ook over carrière, ondernemerschap, huizenjacht en sporten.
• Je kind herkent het Fomo-gevoel – Onverwacht een uitnodiging voor een etentje, een festivalkaartje dat met korting wordt aangeboden of een aanbieding op een product dat op het verlanglijstje staat. Help je kind door het een stap terug te laten zetten en een nadenkmoment in te bouwen. Nadenknachtjes werken ook op deze leeftijd.
• Je kind heeft aandacht voor anderen – Vriendschap heeft veel waarde, maar door drukke agenda’s (en een brein dat nog niet volledig is ontwikkeld) vergeten jongeren soms aandacht te geven aan vrienden en relaties. Niet uit onwil, maar gewoon omdat ze nog in een eigen bubbel leven. Geef ze een verjaardagskalender cadeau, stuur een herinneringsappje bij speciale dagen en geef vooral zelf het goede voorbeeld.

21+ jaar 

• Je kind heeft controle over geld – Controle over je financiën geeft je een gevoel van rust en mogelijkheden. Of je nu droomt van een wereldreis, een eigen huis of gewoon de vrijheid om je favoriete hobby te kunnen betalen, een duidelijk geldoverzicht geeft rust, controle en flexibiliteit. Laat je kind zien welke methode jij gebruikt, of het nu Excel, een app, speciale software of gewoon een schriftje is. Dat helpt om een begin te maken.
• Je kind kan onderhandelen over een prijs – Onderhandelen is een kunst waarbij een goede voorbereiding essentieel is. Ontdek samen een reële marktprijs en bedenk wat de andere partij mogelijk wil. Als je goed voorbereid bent, sta je sterker en voel je je zekerder.
• Je kind weet wat hij of zij waard is – Solliciteren of een salarisonderhandeling blijft spannend. Als je begin twintig bent, mis je ervaring en is het moeilijker in te schatten wat je kunt verwachten. Oefen samen een gesprek. Wat kun je verwachten, wat vind je belangrijk en wanneer ben je tevreden?
• Je kind herkent gelduitdagingen – Blijf met je kind in gesprekover geld en probeer zijn of haar gelduitdagingen niet te bagatelliseren. Voor jou is het overslaan van een vakantie misschien geen probleem, maar jouw kind kan zich door zoiets een mislukking voelen.

Meer lezen: Later word ik rijk 

Wees gerust: je hoeft heus geen expert te zijn om je kind bewust te leren omgaan met geld. In dit no-nonsenseboek nemen twee financieel deskundigen (en moeders) je mee langs de how-to's van financieel opvoeden, met concrete tips voor alle leeftijden, makkelijk te onthouden vuistregels en verrassende hersenweetjes.

Je leert waarom zakgeld geven geen heilige graal is, waarom je je kind die dure sneakers soms gewoon moet laten kopen en wat de juiste leeftijd is om hen te waarschuwen voor geldcriminelen. Tot slot geven ze je mee hoe je stap voor stap kunt bouwen aan een rijke mindset, en waarom die meer te maken heeft met vrijheid en met sociaal kapitaal dan met je bankrekening.

Een must-read voor iedere ouder, geen enkele voorkennis vereist!

BESTEL | MEER INFO