Waarom kiest een tiener ervoor om school te skippen? Hij of zij kan een hekel hebben aan bepaalde lessen of een leerkracht. Soms kan een andere activiteit leuker zijn dan de betreffende les, zoals gamen of uitslapen. Spijbelen komt meer voor wanneer je puber niet goed presteert op school of wanneer hij of zij omgaat met andere pubers die spijbelen.
Choose your battles
Een keer spijbelen hoeft niet meteen een groot probleem te zijn. Het betekent in de opvoeding dat je een duidelijke boodschap geeft over hoe jij over spijbelen denkt. Kies dan of je er een strijd over aangaat of niet (choose your battles).
Of er een strijd nodig is, hangt af van de aard en frequentie van het spijbelen. Samen met een groepje vriendinnen spijbelen bij een oersaaie leerkracht op een mooie zomerdag mag niet. Maar de straf die school in deze gevallen geeft (vaak dubbel inhalen van de uren), kan voldoende zijn om vaker spijbelen te voorkomen.
Geef als ouder duidelijk aan dat het de verantwoordelijkheid van je zoon of dochter is om de gemiste lesstof in te halen en dat je daarbij wilt helpen als ze dat lastig vinden.
Praat met je tiener
Elke week enkele uren spijbelen is zorgelijker, zeker als de consequenties geen indruk maken. Veelvuldig spijbelen kan leiden tot schoolweigering en schooluitval.
In dat geval is er een strijd nodig om dit te voorkomen. Betrek daar altijd de school bij. Twijfel je of er sprake is van spijbelen? Praat uitgebreid met je puber over zijn of haar dag. Vraag door als je vermoedt dat hij of zij een les of een deel van de schooldag heeft gemist. Het wordt lastig om een gedetailleerd verslag te verzinnen als je tot in detail vraagt hoe dingen zijn gegaan op school.
Een ander belangrijk voordeel van gedetailleerde gesprekken over school, is dat je merkt welke vakken hij of zij moeilijk of oninteressant vindt, of wanneer er problemen zijn met bepaalde leerkrachten. Bespreek dit samen met je tiener. Vraag naar zijn of haar kant van het verhaal en zoek uit wat hij of zij niet leuk vindt aan school.
Soms denken pubers dat er niets gedaan kan worden om een moeilijke situatie te veranderen en blijven ze daarom weg. Leg uit dat er andere manieren zijn om problemen op school op te lossen.
Wat is de oorzaak?
Als er sprake is van veelvuldig spijbelen, is het belangrijk om eerst te bekijken wat de oorzaken zijn van het spijbelgedrag. Hopelijk kan je tiener vertellen waarom hij bij bepaalde lessen wegblijft en kan je samen nadenken over oplossingen.
Spijbelt je kind bijvoorbeeld vooral de eerste lesuren? Dan heeft dit mogelijk te maken met zijn of haar slaapritme en kan je daar oplossingen voor zoeken. Als er alleen gespijbeld wordt tijdens de lessen lichamelijke opvoeding, kan het zijn dat schaamte een rol speelt en kan daar een oplossing voor gezocht worden.
Sommige tieners spijbelen alleen tijdens hele saaie vakken waar ze erg goed in zijn en dus weinig uitdaging vinden, of juist bij de moeilijke vakken waar ze toch niets van begrijpen. Anderen voelen een sterke groepsdruk na de pauze om ‘mee te spijbelen’ met vrienden uit een andere klas of van een andere school.
Wat doet je tiener?
Zoek uit wat je tiener doet als hij of zij spijbelt. Als de activiteit zelf geen probleem is (bijvoorbeeld sporten op een pleintje), bespreek dan op welk tijdstip hij of zij dit beter kan doen. Vormt de activiteit wel een probleem (bijvoorbeeld ergens rondhangen) maak hier dan, als het nodig is met hulp van de school, een eind aan.
Check ook hoe de school omgaat met spijbelen. De meeste scholen zijn heel alert voor ongeoorloofde afwezigheid en zullen een beleid hebben om hiermee om te gaan. Vertel je tiener dat je van plan bent om contact op te nemen met school. Neem hem of haar indien mogelijk mee.
Vraag de school om de problemen te beschrijven die zij ervaren. Als je puber langdurige problemen heeft met een bepaalde leerkracht of een bepaald vak, informeer dan of het mogelijk is naar een andere klas te gaan of het probleem uit te klaren met de leerkracht.
Laat weten hoe je door de school op de hoogte wil worden gebracht wanneer je puber zonder reden afwezig is. Breng ook altijd zelf de school op de hoogte als hij of zij niet komt wegens ziekte of een andere geldige reden, om misverstanden te voorkomen.
Als er echt grote problemen zijn en de school wil of kan niet helpen en alle plannen om het gedrag van je kind te verbeteren zijn mislukt, overweeg dan je tiener naar een andere school over te plaatsen. Bespreek dit met hem of haar en bekijk of er motivatie is om het op een andere school anders aan te pakken. Het is dan verstandig om professionele begeleiding aan te vragen, zodat je tiener leert om zijn of haar problemen op een andere manier op te lossen op de nieuwe school.
Wat bij schoolweigering?
Schoolweigering kan een vervolg zijn op veelvuldig spijbelen, maar kan ook zonder voorafgaand spijbelen ontstaan. Bij schoolweigering weigert je tiener resoluut om naar school te gaan. Er is dan geen sprake meer van spijbelen, maar van structureel niet naar school gaan.
De grootste groep van ‘schoolweigeraars’ weigeren naar school te gaan vanwege een bepaalde angst. Voor ouders van deze leerlingen klinkt het soms raar dat er gesproken wordt van schoolweigering. Ouders zien het niet als weigeren, maar als ‘niet durven’. Zij zien ’s morgens heftige paniek ontstaan, waarin hun tiener onbereikbaar kan worden en geen enkele aanpak effect lijkt te hebben.
Waar een schoolweigeraar zonder angst nog wel in gesprek kan over de voor- en nadelen, en gemotiveerd kan worden door beloningen en straffen, werkt deze aanpak vaak niet bij kinderen die niet naar school gaan door angst.
De groep zonder angst kan baat hebben bij motiverende gespreksvoering. Angst om naar school te gaan kan te maken hebben met sociale angst, met faalangst of autisme. Het is dan verstandig om hulp in te schakelen van een professional.
Tieners met een sociale fobie of faalangst kunnen door middel van cognitieve gedragstherapie, gericht op het doorbreken van angst en vermijding, vaak weer leren om naar school te gaan.
Pubers met autisme hebben doorgaans een duidelijke angst voor onverwachte en nieuwe zaken, naast een prikkelgevoelig brein. Dat maakt dat ze minder baat hebben bij de cognitieve gedragstherapie, zoals die voor de angst-groep ontwikkeld is. Vaak is er voor hen meer succes te behalen bij een langduriger coachingtraject. Daar kunnen ze stapje voor stapje concrete afspraken maken worden over schoolhervatting, en kunnen alle mogelijke afwijkingen van de routine vooraf worden besproken.
Uit het boek ‘Pittige pubers. Opvoeden van je kind met ADHD of autisme’ van Marije Kuin, Anneke Eenhoorn en Arga Paternotte.
